Yumuşak iniş yapan Türkiye ekonomisinin kritik parametrelerinde son aylarda bozulmalar başladı. Kritik parametreler derken, dün açıklanan bütçe açığından ve işsizlik oranından bahsediyorum. Maliye Bakanlığı bütçe açığının ilk 4 ayda 5 milyar dolara, Türkiye İstatistik Kurumu ise işsizlik oranının yüzde 10.4'e yükseldiğini duyurdu. Ekonomik faaliyet hızı yavaşladıkça beraberinde emek piyasasında da gerilemeler ortaya çıkıyor. Öncelikle daha kritik olduğunu düşündüğüm bütçe performansı ile başlayalım...
Bu yılın ilk 4 ayında, 2011'in aynı dönemine göre bütçe açığında yüzde 63.6 gibi oldukça yüksek bir sıçrama söz konusu olmuş. Rakamların aralarında ilginç detaylar var. En dikkat çekeni faiz giderlerindeki belirgin yükseliş. Geçen yılın aynı dönemine göre faiz harcamaları 21.9 milyar TL düzeyine ulaşıyor. Faiz yetmiyormuş gibi, faizi arındırdıktan sonra da bütçe giderlerinde yüzde 14.1 oranında artış söz konusu. Mayıs başı itibariyle toplam bütçe gideri 89.6 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiş. Bu yılın tamamında gider toplamının 300.6 milyar TL'ye ulaşması hedefleniyor. 4 ayda 89.6 milyar TL yaklaşık üçte birine denk geliyor toplam giderlerin. Giderler listesinde, ilk sıradaki faiz harcamalarını personel giderleri ve sosyal güvenlik primleri izliyor. Personel gideri yüzde 15.3, sosyal güvenlik giderleri ise yüzde 12.6 oranında yukarı çıkmış. Kamu personel maaşlarının, sağlık giderlerinin yükselmediği bir süreçte personel giderindeki artışın nedeni biraz düşündürücü.
KAMU PERSONELİ
Bu soruya yanıt aramak için TÜİK tarafından yayımlanan işgücü istatistiklerine göz attığımızda kamu kesimi istihdamının 3 milyon 112 bin kişiye çıktığını görüyoruz. Sosyal güvenlik giderlerindeki artışın nedeni yeni istihdamın yanı sıra sosyal güvenlikten mahrum çalışanların sayılarındaki azalmanın olduğu gerçeğini de göz ardı etmeyelim.
Bütçe performansını gerek faiz dışı fazla faktörüne gerekse Maastricht kriterlerine göre değerlendirdiğimizde genel anlamda bir sorun olmadığını söyleyebiliriz. Örneğin yüzde 60 bütçe yükü rasyosu Türkiye'de yüzde 42, bütçe açığı ise yüzde 2'ler seviyesinde. Ancak sorun şurada, vergi gelirlerinin yüzde 70'ini tüketimden alınan vergiler üstleniyor. Yüzde 8'ler civarında büyüme hızına ulaşınca bütçe performansı da yükseliyor doğal olarak. Aynı zamanda, bütçe performansının bu noktalara ulaşmasında yapılan özelleştirmelerin katkılarını da unutmayalım. Bir de geçen yılki vergi affını da eklersek düzelmenin kaynaklarının geçici olduğu sonucuna ulaşabiliriz.
İŞSİZLİK YÜKSELİYOR
Gelelim istihdam verilerine...
İstihdam verileri birkaç ay gecikmeli geldiğinden TÜİK dün Şubat 2012 dönemine ait rakamları duyurdu. İşsizlik oranı yüzde 10.4'e yükselmiş. Geçen yılın son aylarında tek haneye gerileyen işsizlik bu yıl itibariyle yeniden iki hanelere tırmandı. Ocak'ta yüzde 10.2 son olarak da 0.2 artış ile yüzde 10.4'e çıktı. Eğer birinci ve ikinci çeyrekte büyüme hızı yatay giderse Merkez Bankası'nın beklentileri paralelinde işte o zaman yüzde 10.8 olan Euro Bölgesi ortalama işsizlik oranını yakalarız.
İstihdam verilerinde olumlu sayabileceğimiz 2 faktörde yer alıyor. Birincisi, sosyal güvenlikten mahrum çalışanların sayısında birkaç aydır aralıksız düşüş olması. Son verilere göre oran yüzde 3.5 puanlık azalışla yüzde 37.5 düzeyine gelmiş. Özellikle gerileme tarım dışı sektörlerde daha fazla olmuş. İkincisi, ekonomi, büyüme hızının düşmesine rağmen halen tarım dışında istihdam yaratabiliyor.
Merkez Bankası'nın her fırsatta altını çizdiği gibi bütçe performansı özellikle faiz dışı fazla, Türkiye ekonomisi açısından hayati önem taşıyor. Esnek para politikasını geniş bir zeminde uygulayabilmesi için maliye cephesinden faizlere yukarı yönlü baskı gelmemesi gerekiyor. Bu bilinçle bütçenin hedef marjlar içinde tutulması için umarız kolay yollara başvurulmaz. Son cümleyi tercüme edeyim, çevre yolların ücretlendirilmesi... Umarız yeni zamlar yapılmaz.