Hem Türkiye ekonomisinin büyüme hızındaki düşüş ve bazı temel parametrelerdeki bozulmalar hem de piyasalardaki belirsizlik ister istemez tüketicilerinde risk algısını artırıyor, temkinli olmalarını gerektiriyor. Türkiye İstatistik Kurumu Nisan ayı "Tüketici Güven Endeksi" verilerini çarşamba günü yayımladı. Güvenin azaldığını ifade eden düşüşü gözlemlediğimiz gibi sorulan sorulara verilen yanıtlardan ileriye yönelik beklentilerin biraz kötümserleştiğini anlıyoruz.
Öncelikle endeksin terminolojisini hatırlayalım... Endeks değeri 100, 100'ün altında ya da üstünde bir değer alıyor. Altındaki değer tüketicilerin ekonomiye duydukları güvenin azaldığını, üstü yükseldiğini gösteriyor. Endeksin tam 100 puana ulaşması ise tüketicilerin nötr kaldıkları anlamına geliyor.
TÜİK verilerine göre endeks yüzde 2.9 düşüşle 91.1 puana inmiş. Oysa bu yılın ilk üç ayının değerleri, Nisan değerinden daha yüksek. Dikkat çeken diğer bir nokta da geçen yılın Kasım ayından bu yana ilk kez sert bir gerileme olması. Her ne kadar 2008 krizinden bu yana endeks yükselse de hiçbir zaman ya da uzun süredir diyelim 100 puana ulaşamadı. Demek ki tüketiciler krizden tam anlamıyla çıktığımızı düşünmüyor.
GENEL DURUM
Gelelim yaklaşık 9 bin kişiye yöneltilen soruların yanıtlarına... Zaten bu yanıtlar ekonomik görünümü ortaya koyan resmi çıkarıyor karşımıza.
* Tüketicilerin en çok karamsarlaştıkları konu, gelecek 3 aylık dönemde ekonomik görünüm hakkında. Katılımcılar ekonominin genel görünümün önümüzdeki çeyrekte bozulacağı yönünde görüş bildirmiş. Bu yüzden sorunun göstergesi olan endeks yüzde 4.9 düşüşle 89.8 puana inmiş.
* Ekonomik görünümün bozulacağını düşünen tüketiciler, doğal olarak dayanıklı tüketim malı tüketimlerini de aşağı çekme eğilimindeler verdikleri yanıtlara göre. Dayanıklı tüketim malı satın almak için uygun bir dönem mi sorusunun sonucunda bir önceki ayla karşılaştırıldığında endeks 2.8 puan düşmüş.
* Satın alma gücü 6 ay öncesine göre azalmış. Endeks değeri 85.9 düzeyinde. Yani, tüketiciler alım güçlerinin oldukça zayıf olduğunu beyan ediyor. Aynı şekilde, satın alma güçlerinde gelecek 6 ay içinde düzelme olmayacağı görüşündeler.
* Alt sorulardan "iş bulma olanaklarının" da gelecek 2 çeyrekte gerileme olacağı sonucu tüketicilerin yine ileriye yönelik karamsar beklenti içinde olduklarını teyit eden diğer bir bulgu ankete göre.
TÜKETİM AZALACAK
Resim parçalarını birleştirdiğimizde ekonomi aktörlerinden tüketicilerin bu yılın kalan aylarında temkinli durmayı, harcamalarında dikkatli olmayı tercih ettikleri sonucuna ulaşıyoruz. Kritik sorumuz, tüketicilerin fazla tüketmek istemedikleri ve büyüme hızının düştüğü bir dönemde Merkez Bankası kısmen parasal gevşemeye gidebilir mi?
Çok büyük olasılıkla Merkez Bankası fiyat istikrarı odaklı esnek para politikasını sürdürecek gibi görünüyor. Daha açık ifadeyle bankaları fonlarken kullandığı yüzde 11.5 ve 7 gün vadeli repoda yüzde 5.75 faiz oranlarında yakın bir zamanda değişikliğe gitmez ve arada bir ek parasal sıkılaştırmaya da başvurmak kaydıyla bankaların fonlama maliyetini yüzde 9-10'larda tutmaya çalışır. Ne zamana kadar sorusunun da yanıtını verelim, enflasyon oranı yüzde 5'ler seviyesine düşünceye kadar.
Endeks sonucundan çıkaracağımız diğer bir bulgu ki, son yazımda vurgulamıştım, tüketicilerin temkinli duruşu ve bunun sonucunda tüketim iştahlarının azalması ile beraber vergi gelirlerinde de düşüş söz konusu olacak.
Sözün özü hem küresel ekonomideki belirsizlik hem de Türkiye ekonomisinin soğuma süreci tüketicilerin ayağını yorganına göre uzatmalarını gerektiriyor. Buradan hatırlatalım...