Ekonomi açısından kötü geçen 2013'ü nihayet bitiriyoruz. Astrologlar dahil bir çok kişinin ortak kanısı idi bu yılın iyi geçmeyeceği... Gerçekten de tatsız olaylar çoğunlukta idi. Özellikle ekonomik gelişmeler tüm gelişmekte olan ülkelerin huzurunu bozdu. Sıcak para cennetinde yıllardır "ekmek elden su gölden" misali kestirme büyüme, "yapay refahlarla" yerinde olan keyifleri bozuldu. Daha doğrusu FED bozdu. Yabancı sermaye çıkışlarıyla adeta şemsiye ters döndü. Bu arada 2013 çokta haksızlık yapmayayım, güzel şeylerde olmadı değil, şöyle yüreklere su serpen...
Bozulan küresel ekonomik konjonktürden en fazla nasibini alan ülkelerin başında kuşkusuz Türkiye geliyor. Nedenini her fırsatta dile getirmeye çalıştık. Uygun iklimde yapısal reformları tamamlayamadık, zayıf halkalar sorun olmaz yaklaşımıyla göz ardı ettik. Zayıf halkalar derken cari açık, düşük tasarruf oranı, yüksek tüketici kredileri, yüksek özel kesim dış borçlarını kastediyorum.
Kurların fırlaması gerçekten başımızı çok ağrıtacak. Kısa vadede cari açığın finansmanı ve özel kesim dış borçlarının çevrilmesini zorlaştıracak, orta vadede ise başta enerji fiyatları olmak üzere enflasyonist baskı oluşturacak.
KURLAR DAHA ARTAR MI
Peki, kurlar bu seviyelerde kalır mı? Yoksa yükseliş devam eder mi?
Başkan Başçı yanıldı kur tahmininde... Dolar TL kurunun 1.92 olacağını iddia etmişti yıl sonunda. Hem de ne iddia... "Belini kıracağız doların, bize güvenin kazanın" Bırakın doların belini kırmayı, dolar Merkez Bankası'nı bel fıtığı yaptı. Kurları nasıl frenleyeceklerini kara kara düşünüyorlar.
Seçenekler şunlar:
1- Döviz satışları... Aralık'ta ve önümüzdeki ay en az 3 milyar dolar satacak Merkez. Yeterli mi? Her ne kadar oldukça yüksek rakam olmasına rağmen döviz rezervinin sınırlı olması yüzünden kuru baskılamak için yeterli olabileceğini söylememiz doğru olmaz. Hatırlayın, 22 Mayıs sonrasında yükselen kurların önüne geçebilmek için parti parti satışlar sonrası 6.1 milyar dolara ulaşmış ancak dizginleyememişti. Döviz satışlarını ihale yöntemi ile yapabileceği gibi doğrudan satış yöntemiyle de gerçekleştirebilir Merkez Bankası. Aralarındaki fark ihalede miktarı belirleyip teklif alıyor, doğrudan satışta ise gelen tekliflerin tümünü karşılıyor. Bu yüzden, eğer basınç çok artmış ve ihaleler biraz yetersiz kalmış ise doğrudan satışa geçiyor.
Merkez Bankası iki yolla döviz satışı gerçekleştirirken diğer taraftan TL çekiyor. Yani, doları TL karşılığı sattığından doların arzını yükseltip TL'nin arzını kısıyor. 2012'de 19, 2013'de 34 milyar dolar likidite açığının temel nedeni buydu. Her iki yöntemde de başarı için rezerv büyüklüğü hayati rol oynuyor. Şu an itibarıyla Merkez Bankası'nın yaklaşık 140 milyar dolar rezervi var. Altını arındırdığımızda 110 milyar dolar kalıyor. Bir de bankaların emaneten verdiği zorunlu karşılıkları da çıkarırsak kullanılabilir rezerv 40 milyarlar civarında. Sonuçta basınç çok yüksek olduğu için bu yöntemlerin tek başına yeterli olmayacağı çok açık ortada...
ROM VE FAİZ SİLAHI
2- Rezerv opsiyon mekanizmasının dilimlerini ve bunlara bağlı katsayıları yükseltmek. Son toplantısında dilimleri 40-60 yükseltti, katsayılar da 2.8 ile 3.2 yukarı çıkmış oldu. Bu yöntem Başçı'nın da dediği gibi otomatik ayarlama sistemi olduğu için radikal çözüm beklememek gerekiyor.
3- TL faiz oranlarını artırmak... Politika faiz oranının ve faiz koridorunun alt ve üst bantlarında ayarlama yaparak TL'nin getirisinin cazip hale gelmesi sağlanır, böylece hem yabancı sermaye risk iştahı artırılır hem de TL'den dolara ikamenin önüne geçilir. FED'in yeni yılda çıkışa devam etmesi doların değerlenmesini ve aynı zamanda dolar faizlerinin yükselmesini sağlayacak. Sanırım istese de istemese de bu siyasi çıkmaz ve dış konjonktürdeki yön değişikliği Merkez Bankası'nı faiz artırımına yöneltecek. Yeni yılın ikinci ayı, basıncın şiddetine göre belki de daha öncesinde faiz koridorunun üst bandından 200 baz puan civarı bir artış gelecek.
Sözün özü kurların daha da yükselme potansiyeli var. Yukarı gitmesini engellemek Merkez Bankası'nın bu işi ne kadar ciddiye alacağına bağlı olacak.
Mutlu ve sağlıklı seneler...