Merkez Bankası 2013 yılı başında belirlediği ve revize ettiği hedefi ıskaladı. Çünkü 2006 yılından bu yana doğrudan enflasyon hedeflemesi rejimi uygulamasına rağmen 5 yıl hedefi bunun 4'ünde de belirsizlik bandını aşmış. Sürriz olmadı sonuç. Diğer yıllarda da tutmadığı olurdu, ne var bunda diyebilirsiniz. Ama benimsenen rejim gereği kredibilite ve hesapverilebilirlik ilkelere aşınıyor, enflasyon belirsizliğinin minimize edilmesi ana amacı sapıyor.
2006 yılında yüzde 5 öngörülen enflasyon hedefi yıl sonunda yüzde 9.7 seviyesinde gerçekleşmiş. Neredeyse iki katı. 2007 ve 2008 yıllarında hedef yüzde 4 olarak belirlenmiş, realize olan oranlar sırasıyla yüzde 8.4 ve 10.1. 2009 yılında hedefin altında gelmiş enflasyon, bir sonraki yılda da tam isabet yapılmış. 2009 ve 2010 yılları, küresel krizin sonrası küçülme ve çok düşük büyüme hızının yakalandığı dönem. Küresel emtia ve enerji fiyatlarının inmesi, yüksek işsizlik ve banka kredilerinin risk algısına bağlı olarak kısılması yüzünden iç talebin zayıf kalması faktörleri doğal olarak enflasyonun düşük kalmasına neden olmuştu. Yüksek büyümenin olduğu 2011'de hedef yine 2 kata yakın şaşmış. Tahmin yüzde 5.5, gerçekleşen yüzde 10.4.
ÖLÇÜMDEKİ SORUNLAR
Enflasyonun bu yıl neden tutturulamadığının nedenlerinden önce ne kadar sağlıklı ölçüldüğüne birkaç cümle ile değinelim...
- Enflasyon hanehalkının tüketimde kullandığı 400'den fazla üründen oluşturulan sepetin aylık fiyat değişiminden hesaplanıyor. Sepete dahil edilen ürünler hanehalkı bütçe anketi, kurumsal nüfus tüketim harcaması anketi, sigortalar, konuşma paketleri gibi kriterlere göre belirleniyor. 13 bin hanehalkının yanıtına göre oluşturulan sepet belli aralıklarla ya da duruma göre revize ediliyor.
- Sepetteki ürünlere kullanım sıklığına göre katsayı veriliyor. Sepetin tümünü etkileme oranı bir yerde. TÜİK'in açıklamasına göre sepetteki ilk 20 ürünün toplam ağırlığı yüzde 52'ye ulaştığı gibi, son 20 ürünün ağırlığı binde 1'lerde kalıyormuş. Sıkça yapılan "pinpon topu" eleştirisine yönelik bir açıklama olsa gerek. Yukarıda değindiğimiz gibi katsayılaştırmada da ne kadar objektif olunduğu soru işareti taşıyor.
- Sağlıklı ölçümüyle ilgili en önemli unsur aslında her gelir gurubunun aynı sepeti tükettiği varsayımı. Toplam gelirin yarısını alan yüzde 20'lik grup ile sadece yüzde 6 pay düşen yüzde 20'lik grup 400'ün üstünde ürünü aynı sıklıkla tüketiyor. Bu mümkün mü?
NEDEN YÜKSELDİ
Gelelim Aralık ve geçen yılın enflasyon tablosuna... Talep enflasyonun göstergesi TÜFE Aralık ayında yüzde 0.46, yıllık bazda ise yüzde 7.40 seviyesine ulaşmış. Maliyet enflasyonunu yansıtan ÜFE'deki aylık artış yüzde 1.11'e ulaşıyor. 2013 yılında da yüzde 6.97 düzeyinde kalıyor ÜFE. Enflasyonun yüksek çıkmasının ve dolayısıyla hedefi aşmasının temel nedenlerinin başında işlenmemiş gıda geliyor. Bu grubun yıllık değişimi yüzde 12.88. Alkollü içecekler ve tütünde benzer şekilde ortalamanın oldukça üzerinde yukarı gitmiş; yüzde 10.52. Vergi ayarlamaları ve kur faktörü de son aylarda devreye girip yıllık enflasyonun yükselmesinde rol aldılar. Altın ve enerjideki baz etkileri olmasaymış enflasyon yüzde 7.4'ün ürüne rahatlıkla çıkarmış.
Merkez Bankası gayri resmi yaptığı kur tahmininde ve 2013 genel beklentisinde yanıldığı gibi enflasyonda da tutturmadı hedefi. Doğrudan enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde hükümete mektup yollayacak nedenlerini açıklayan. Bu yılın hedefi yüzde 5. Yüzde 2 aşağı ve yukarı belirsizlik bandı kurtarıcı olarak yine var. Yıl sonunda başarılı olabilir mi Merkez Bankası? Henüz erken yanıt için...