Bankalar gerek bireysel gerekse ticari kredilerde uyguladıkları standartları bu yıl biraz daha sıkılaştırmayı planlıyor. Çok düşük faizle yurtdışından buldukları sendikasyon kredilerinin bundan sonra maliyetinin artmaya başlaması ve kredilerin geri dönüşünde sorun olasılığının yükselmesi gibi faktörler bankaların kredi plasmanında uyguladıkları standartları sıkılaştırmalarına neden oluyor.
Merkez Bankası her 3 ayda bir kredi arzını etkileyen koşullardaki değişimi ve bu değişime neden olan unsurları takip etmek ve aynı zamanda kredi talebini izlemek amacıyla "Banka Kredileri Eğilim Anketi" yapıyor. Kredi hacminin yaklaşık yüzde 80'ine sahip ilk 15 bankaya yöneltiyor sorularını. Bunlardan 1 tanesi kamu, 9'u özel ve kalan 5'i yabancı sermayeli bankalar. Son ankette 2 soru daha eklendi. Ticari krediler uzun ve kısa vadeye ve kredi alan şirketin ölçeğine göre değerlendirilirken, artık aldıkları kredinin para cinsi ayırımı da olacak. Diğeri ise bankanın verdiği krediyi hangi finansman koşulu ile elde ettiği...
BORCU ÇEVİRMEK
Merkez Bankası'nın son yayımladığı anket 2013'ün son çeyreğinde bankaların uygulamalarını ve bu yılın ilk çeyreğinin öngörülerini yansıtıyor. Sonuçlar tahmin ettiğimiz paralelde. Yani piyasa koşullarındaki bozulma, FED'in üçüncü parasal genişleme programından çıkmaya başlamasıyla ABD'de faiz oranlarının yükselişe geçmesi ve yabancı sermaye akımlarının yön değiştirmeye başlaması bankaları daha temkinli olmaya yöneltiyor. Tabii talep cephesindeki risk algısını da ekleyelim. Kredi kartlarını tüketici kredileri ile çevirmeye çalışan bireyler, gelecek gelirlerini bir süredir ipotek altına aldıkları için bankacıları kara kara düşündürüyorlar. Borcu borçla çevirmek de bir yere kadar...
Anket sonuçları şöyle;
* İşletmelere verilen hem TL hem de yabancı para biriminden kredi standartları genel olarak sıkılaştırılırken uzun vadeli kredi standartları aynı tutulmuş. Büyük ölçekli işletmeler için sıkılaştırma söz konusu iken KOBİ'lere verilen kredilerde bırakın sıkılaştırmayı, standartları gevşetmişler. Neden böyle sonuçlar çıkmış sorusunun yanıtı bankalar, rekabet baskısının standartlar üzerinde gevşetici, diğer taraftan genel ekonomik faaliyetlere ve endüstri ya da firmalara ilişkin olumsuz beklentilerin ise standartların sıkılaştırılmasında rol oynadığı yönünde veriyorlar.
* Bankalar işletmelere verdikleri ticari kredilerde göz önünde bulundurdukları standartları bu yılın ilk çeyreğinde sıkılaştırmaya devam edeceklerini beyan ediyor.
* Küçük ölçekli işletmelerin kredi taleplerinde, uzun vadeli kredi taleplerinde ve TL cinsi kredi taleplerinde 2013'ün son çeyreğinde artış olmuş. Nedeni düşündürücü... İşletmeler diğer bankalardan aldığı krediyi ödeyebilmek için kredi taleplerini artırmış. Bir yerde zorunluluktan diyebiliriz. Borcu borçla çevirmek yani... Ankete katılan bankalar bu yılın ilk çeyreğinde de aynı amaçla kredi talebinin artmasını bekliyorlar.
MESAJLAR NET
Bireysel kredilere yönelik verilen yanıtlara da göz atalım...
* Bankalar konut kredileri verirken dikkate aldıkları standartları değiştirmemiş. Buna karşın taşıt kredilerinde gevşetirken, diğer kredilerde standartları sıkılaştırmışlar. Konut ve taşıt kredilerinde kar marjlarını yükseltmiş bankalar. O kadar olsun... Standartları sıkılaştırmamanın mükafatını vermişler kendilerine... Ortaya çıkan sonuçları ise artan rekabete, risk algısındaki bozulmaya ve genel ekonomik konjonktüre bağlıyorlar. Ticari kredilerde olduğu gibi benzer eğilimin bireysel krediler içinde süre gideceği kanaatindeler.
* Geçen yılın son çeyreğinde kredi talebinde azalma görülmüş. Konut kredi talebinin aşağı gelmesinin nedeni kredi üzerinden alınan vergi ve yüklerin artması ile bireylerin kredi talebinin başka alana kayması. Aynı zamanda diğer bankalardan alınan kredilerde talebin gerilemesinde etkili olmuş.
Sonuçlar net mesaj veriyor... Gerek işletmeler gerekse bireyler kredi borçlarını yine kredi almak kaydıyla çevirebiliyorlar.