Yaklaşık 13 yıldır uygulanan bireysel emeklilik sisteminin, yakın zamanda Hükümet tarafından zorunlu hale getirilmesi planlanıyor.
Bugüne kadar gönüllü katılım sistemi esasına göre 6,2 milyon kişi katılmayı tercih etmiş. İlk bakışta rakam fena görünmüyor.
Bir ailenin iki çocukla beraber ortalama 4 kişiden oluştuğunu düşündüğünüzde 6 milyonun hane sayısı bunun dört katının da bu sistemden menfaat sağlayacak kişi sayısı olduğunu düşünüyoruz. Oysa diğer veriler bu tezin doğru olmadığını, sistemin daha da yaygınlaşması gerektiğini söylüyor.
Detaylara geçmeden önce şu tespitimi dile getireyim; Bireysel emeklilik sisteminin zorunlu olması bence de doğru bir karar...
Özellikle tasarruf oranının uzun süredir makul seviyelerin oldukça altında kaldığı bir süreçte bir gereklilik...
Hani kendi isteğimizle belediyelerin güzel parklarında yürüyüş ya da kültür fizik yapmayıp, bir spor merkezine yüklüce para ödeyip üye olduktan sonra en az haftada birkaç kez gidip spor yaparız ya işte bireysel emeklilikte zorunlu olduğunda bir şekilde tasarrufa yönelmiş olacağız.
HENÜZ YETERSİZ!
13 yılda toplam 47 milyar lira birikmiş sistemde... Yeterli değil ama fena da sayılmaz.
Çünkü 2013 yılında bu tutarın yarısı seviyelerinde idi. Yüzde 25 devlet katkı payı gibi oldukça önemli bir teşvik devreye girince kısa sürede ikiye katladı.
Yine de 80 milyon sınırına gelmiş nüfusu ve 2 trilyon liranın üzerinde milli geliri olan bir ülke için kesinlikle yeterli değil.
Bu yüzden yüzde 25'lik teşvikin de ötesi olmayacağından zorunluluk artırılacak.
Şu anda ödemeler tam esnekliğe sahip. Katılımcı isterse 100 bin lira gibi yüklü miktarları bir defada verebildiği gibi aylık ya da daha seyrek dönemsel ödeme de yapabiliyor. Hatta bazı ödemeleri pas geçebiliyor.
Tabi 2 lira ceza vermek kaydıyla... Zorunlu olduğunda maaşından otomatik olarak kesinti yapılacak tıpkı bugün geçerli olan işveren katkı planları gibi...
Örneğin ben 100, işverenim 100 lira her ay ödüyor. Teşvik olarak da kurumlar vergisi indirimi alıyor. Detayları henüz bilemiyoruz ama büyük oranda benzer olacaktır.
YÜKSEK GETİRİ
Zorunluluk geldikten sonra da aylık katkılar yine özel kurulmuş fonlarda değerlendirilecek.
Katılımcıların farklı risk profillerine hitap edecek fon yelpazesi oluyor bireysel emeklilik şirketlerinin... Büyük kısmı hisse senetlerinden oluşan fonlar en risklileri... Vade bitimine az süre kalmış tahvillerden oluşanlar ise en az riskli olanları...
Arada ise bir dizi değişik risk kategorilerinde fonlar da seçilebiliyor.
Aynı zamanda, TL fonlarının yanı sıra Dolar ve Euro cinsinden tahvil veya hisse senetleri içeren bireysel emeklilik fonları da var. Esneklik fon tercihlerinde de geçerli... Yılda 6 kez fon değişikliği yapılabiliyor piyasa koşullarına göre...
Emeklilik şirketlerinin fon performanslarına göz attığımda isabetli fon tercihi yapan bir yatırımcının yıllık yüzde 15-20 aralığında getiri elde edebildiğini görüyorum. Yüzde 25 devletten gelen katkıyı da eklediğimizde gerçekten mevduatın bayağı üzerine çıkıyor. Unutmadan vergi avantajını da formüle dahil edelim. 10 yıl 56 yaş koşulunu tamamlayan bir kişi diğer enstrümanlara uygulanan vergi oranından farklı olarak katkılarından sağladığı gelir için sadece yüzde 5 vergi ödeyecek.
Mevzuat değiştiğinde daha somut detay bilgilere değineceğim.
Şimdilik sistemin faydalı ve ekonomi için bir gereklilik olduğunu vurgulamakla yetinelim...