Nefes, yaşamın olmazsa olmazı... Sağlıklı nefes ise, sağlıklı bir yaşamın olmazsa olmazı. Bu nedenle aldığımız her bir nefesi vücudumuz için "en ideal" duruma getiren burnumuzu sürekli açık tutmak, varsa burun tıkanıklığını tedavi ettirmek son derece önemli. Özel Ento Kulak Burun Boğaz Dal Merkezi'nden Op. Dr. Tuncay Kodaş ile burun solunumu hakkında konuştuk.
-Nefesi tamamen burundan ve sağlıklı bir şekilde almak niçin önemli?
Biz kulak burun boğaz hekimleri olarak, ağız solunumunu asla sağlıklı bulmayız ve herkesin burun solunumu yapmasını isteriz. Bunun nedeni de şudur: Burun içindeki anatomik yapılar sadece aldığınız nefesi akciğere göndermekle kalmaz, kaliteli bir şekilde yerine ulaşmasını sağlar. Örneğin burun içindeki tüyler, havadaki mikroorganizmaları dışarı atar, havayı nemlendirir, uygun pH seviyesine, uygun sıcaklığa getirir ve bu şekilde akciğere gönderir.
Yani burun sadece transfer görevi yapmıyor, havayı daha kaliteli bir hale getirip akciğerlere iletiyor. Burun içerisindeki fizyoloji bozulduğu zaman, bunu yapamaz ve hasta mecburan ağız solunumu yapmaya başlar. Oysa ağız mukozası, solunuma uygun yapıda değildir.
-Ağızdan nefes almanın ne gibi sakıncaları var?
En önemli sakıncası kurumaya yol açması. Burun tıkanıklığı yaşayan hastaların sabahları uyandıklarında boğaz kuruluğu yaşamalarının sebebi bu. Çünkü ağız mukozası, nefesi transfer etmeye uygun yapıda değil. Havayı olduğu gibi aldığı için o bölgede kuruma oluyor ve kuruma olduğunda da farenjit, bademcik enfeksiyonları görülebiliyor. O nedenle sık sık bademcik enfeksiyonu ya da farenjit geçiren hastalarda, burundaki problem çözülünce bu hastalıklar da ortadan kalkıyor. Çünkü kişi sağlıklı nefes almaya başlıyor ve dolayısıyla mukozada bir kuruma olmuyor. O yüzden boğaz kuruluğu yaşayan hastalara mutlaka burun muayenesi yapılır. Eğer burunda tıkanıklık varsa, önce bu giderilir. Burun solunumu yapmayan hastalarda mutlaka boğaz problemleri ortaya çıkıyor.
-Burun tıkanıklığı boğazın yanı sıra vücutta başka bölgeleri de etkiler mi?
Evet. Orta kulağın da havalanmasını sağlayan da burundur. Burundan rahat nefes alamayan insanlarda orta kulak problemleri de başlıyor. Yani burun, hem boğazı hem de kulakları net bir şekilde etkiliyor. Boğaz ve kulak, burnu çok fazla etkilemez, ancak burun her ikisini de etkiler. Çünkü burun ortadaki boşluktur ve iki tarafın da havalanmasını sağlar. -Burun tıkanıklığının sebepleri nelerdir?
Burun tıkanıklıkları, burundaki kıkırdak eğriliğine bağlı olabilir. Ayrıca çocuklarda geniz eti, erişkinlerde ise konkaların (burun içi) şişmesi da burun tıkanıklığının sık görülen sebeplerindendir. Erişkinlerde konkaların büyüme sebebi ise sıklıkla alerjidir. Hastada alerjik bir yapı varsa, geniz eti ve konkalarda büyüme olur ve burundan nefes alamaz.
Bunun dışında "alerjik rinit" dediğimiz burun içinde biriken sekresyondan dolayı hastada burun tıkanıklığı yaşanması, devamlı hapşırma, gözlerde yaşarma, burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı da alerjiye bağlı olarak görülüyor. Alerjik rinit mevsimsel olabilir ya da tüm yıla yayılabilir. Bu durumlarda tedavi ilaç tedavisidir ama konka büyümesi, geniz eti, kıkırdak eğriliği gibi sorunların tedavisi cerrahidir.
-Diyelim kişide belirgin bir kıkırdak eğriliği veya alerji yok ama zaman zaman burun tıkanıklığı da yaşıyor. "Burnumdan ne derecede sağlıklı nefes alabiliyorum?" sorusuna muayenede net bir cevap alabilir mi?
Elbette. Örneğin muayene sırasında bazı hastalara "Burun kıkırdağında eğrilik var" dediğimizde "Ben rahat nefes alıyorum" diyor. Muayenede kıkırdakta eğrilik görülüyor ema hasta bunu hissetmiyor. Çünkü vücuda o kadar az oksijen almaya alışıyor. Alıştığı için de farkı hissetmiyor. Bunu anlamının yolu şu: Sabahları yorgun kalkıyorsanız, uyandığınızda boğaz kuruluğu yaşıyorsanız tam olarak nefes alamıyorsunuz demektir. Bunun dışında hastada burun tıkanıklığına bağlı sinüzit oluşuyorsa, baş ağrısı ve geniz akıntısı da görülebilir. Baş ağrısı ve geniz akıntısı, sinüzitin iki belirtisidir. Ama oluşturan neden burun tıkanıklığıdır. Çünkü burnu tıkanmayan bir insanın sinüzit olması imkansızdır. Hasta "Burnum açık ama başım ağrıyor" der. Aslında burnu açık değil ama hasta buna alıştığı için burnundan nefes aldığını düşünür...
-Burun solunumunun ne derecede yeterli olduğu muayenede ne kadar sürede tespit edilir?
Endoskopik muayenede burun içinden girilerek ayrıntılı olarak değerlendirmek mümkün. Geniz eti var mı, konkalar nasıl, pasaj açık mı, kıkırdak eğriliği var mı sorularının yanıtları endoskopik muayene sırasında ortaya çıkar. Bu da ortalama 10 dakika sürer.
-Sigara burun solunumunu olumsuz etkiler mi?
Kesinlikle olumsuz yönde etkiler. Sigara özellikle alerjiyi artırıyor ve alerjiyi artırdığı için de konkalarda büyümeye neden oluyor.
-Burundan nefes alamamak, tat almayı etkiler mi?
Tabii ki. Bu durum boğazda kuruluğa sebep olduğu için, tat ve koku problemi yaratır. Burundaki koku reseptörleri zarar gördüğü için, kişi kokuları da ayırt edemez. Burun tıkanıklığı ayrıca ağız kokusuna da yol açabilir. Genellikle hastalar bize bu şikayetlerle gelmediği için bunlar çok ön plana çıkmaz.
-Yetişkinler sağlıklı bir nefes için rutin burun yıkaması yapmalı mı?
Çok gerekli değil. Ama burun tıkanıklığı şüphesi varsa mutlaka kulak burun boğaz hekimine başvurulmalı. Yoksa hiçbir şikayeti olmayan bir kişinin düzenli olarak tuzlu su ile yıkama yapmasının çok anlamlı olduğunu düşünmüyorum. Burun fonksiyonları sağlıklı ise, solunum çok iyi ise buna gerek yok. Ama en ufak şüphe varsa, o zaman doktor muayenesi gerekiyor.
-Yaz-kış devam eden burun akıntısı neyin belirtisi olabilir?
İki taraflı akıntıları daha çok alerji veya sinüzite bağlıyoruz ama tek taraflı akıntı varsa iş tamamen değişiyor ve mutlaka araştırılması gerekiyor. Tek taraflı akıntılarda iki durum akla gelir: Biri, çocuklarda burun içine yabancı cisim kaçması, diğeri "bos fistürü" yani beyin sıvısının gelmesidir. Burun içinde yabancı cisim varlığı, çocuk yaş grubunda çok sık görülür ve burundan sıklıkla pamuk, düğme, fıstık gibi materyaller çıkartılır. Ama diyelim tek taraflı akıntı var, muayene ettik, yabancı cisim yok... O zaman daha tehlikeli bir durum olan "bos fistürü"nden şüphelenilir. Bu tedavi edilmezse, menenjite yol açabilir. Bos fistürü hem erişkinlerde hem çocuklarda görülebilir. Örneğin trafik kazası sonrası beyin omirilik sıvısı ile burun arasında bir boşluk oluşur ve o boşluktan şeffaf bir sıvı olan beyin omirilik sıvısı gelir. Bu eğer zamanında fark edilirse önce ilaç tedavisi denenir, sonuç alınamazsa cerrahi müdahale yapılır.
Alerjinizi tetikleyen ortamlardan kaçının
-Burun tıkanıklığını önlemek için kişilere ne önerirsiniz?
Bu konuda özellikle alerjik yapıdaki hastalar çok dertli. Bu hastalar "İlaç kullanıyoruz şikayetlerimiz geçiyor ama sonra yine tekrar ediyor" diyor. Bu hastalara alerjen olduğu ispat edilen ortamlardan da uzak durmalarını öneriyoruz. Sigaralı ortamlar, koku veren ürünler (parfüm, oda spreyi, esans gibi), klimalı ortamlar, tozlu ortamlar, evcil hayvanların bulunduğu ortamlar alerjik yatkınlığı olan hastaların uzak durması gereken ortamlardır. Bu hastalar ilaç tedavisinin yanı sıra bu ortamlardan da mümkün olduğunca uzak durmalıdır.
Bebeklerde burun içi düzenli olarak yıkanmalı
Burundaki en küçük tıkanıklık, bebeklerin uykusunu ve beslenmesini etkileyerek yaşam kalitesini düşürüyor. İyi beslenemeyen, iyu uyuyamayan bebek hem huzursuz oluyor hem de sağlıklı gelişimi sekteye uğruyor. Op. Dr. Tuncay Kodaş, bu konuda ailelere şunları söylüyor:
"Bebeklerde burnu sürekli açık tutmak çok önemli. Çocuk burundan nefes alamadığında vücut direnci çok düşer. Bu durum da diğer rahatsızlıklara yol açar. Mesela "seröz otit" dediğimiz orta kulak iltihabı. çocuklarda çok sık görülür ve tek sebebi burun tıkanıklığıdır.
Dolayısıyla burnu devamlı açmak önemli. Ancak burada burun tıkanıklığının neye bağlı olduğunu bilmek de önemli. Sekresyona mı (akıntı) bağlı, alerjiye mi? Sebep alerji ise alerjiye yönelik ilaçlar kullanılır. Ama sekresyona bağlı bir tıkanıklık varsa, grip olmuşsa örneğin, en iyisi serum fizyolojikle burun yıkaması yapmaktır. Bebeklerde burun temizleme işlemini sadece çekme ile yapmak yeterli olmaz. Mutlaka serum fizyolojikle yıkama yapmak gerekir."