Serebral Palsi'nin suistimale çok açık bir hastalık olduğunu dile getiren Fizik TEdavi ve Rehabilitasyon Uznarı Dr. Filiz Karakaş, "Ailelerin tıbbi tedaviler dışında yöntem arayışına girmesi maalesef gerçek tedavilerin önenü geçebiliyor ve bu durum çocuğa zarar veriyor" diyor.
Serebral Palsi konusunda sorularımızı yanıtlayan Hatay Fizik Tedavi Merkezi hekimlerinden Uzm. Dr. Filiz Karakaş, bu çocukların yaşıtlarını yakalayıp yakalayamayacağı, düzelmenin ne derece olacağı sorusunu ise şöyle yanıtlıyor: Genelleme yapmak doğru değil. Belli belirsiz fiziksel kapasite yetersizliği olup, zekaca tamamen normal çocuklar, iyi rehabilite edilirlerse, normale yakın gelişim gösterebiliyorlar. Ancak ne yazık ki bazı çocuklar da çok az düzelme elde edilebiliyor. SP tamamen tedavi edilip tümüyle ortadan kaldırılan bir rahatsızık değil. Mutlaka az veya çok yetersizlikler kalabiliyor. Amacımız bu çocukları günlük yaşamlarını sürerken, mümkün olduğu kadar bağımsız hale getirmek. Aile de buna ikna olursa rehabilitasyon süreci çok daha sağlıklı oluyor.
-Serebral Palsi nedir?
Serebral Palsi (SP); doğumdan önce, doğum sırasında veya yaşamın erken döneminde çocuk hala bir bebek iken, beyninin bir süre oksijensiz kalmasına bağlı olarak meydana gelen, beyin hasarı sonucunda ortaya çıkan bir rahatsızlıktır.
KASILMA OLUR
-Hastalığın belirtileri nelerdir?
Beyinde etkilenen merkezlerin büyüklüğüne ve yerine göre, çocukta değişik belirtiler ortaya çıkabilir. En sık görülen şekli; kollarda ve bacaklarda aşırı kasılmalarla birlikte olan spastik tipidir.
Bundan başka istemsiz hareketlerle birlikte olan atetoid veya ataksik tipler, kasılmaların çok az olduğu hipotonik tip veya bunlardan ikisinin bir araya geldiği karışık tipler de olabilir.
Serebral Palsi'li çocukların yüzde 30 kadarında zihinsel gerilik olabilir. Ülkemizde SP görülme sıklığı yaklaşık binde 5 kadardır. İkiz veya üçüz doğumlarda, erken doğanlarda bu sıklık artmaktadır.
DİKKATLİ OLUNMALI
-Çocuk büyüdükçe hastalık da ağırlaşır mı?
Serebral Palsi'de çocuk büyüdükçe beyindeki zarar kötüleşmez, ancak etkisi daha fark edilir hale gelir. Örneğin kemik ve eklemlerde şekil bozuklukları gelişebilir. İlk belirtiler genellikle çocuğun gelişimi sırasında baş tutma, oturma ve ayakta durmasının gecikmesiyle anlaşılır.
Bu konuda anne- babaların çok dikkatli olmaları gerekir. Çocuğun gelişim takvimini bilmek ve bunu takip etmek gerekir. Sağlıklı bir çocuğun gelişimindeki başlıca evreleri şu şekilde özetleyebiliriz :
1 aylıkken havada yürüme hareketi yapar.
2'nci ayda başını 5 saniye kadar dik tutar, annesi konuşunca bakar.
3'üncü ayda el ve ayaklarıyla oynar, gülümser, kısa göz temasları kurar.
6-9'uncu ayda destekle oturabilir, yüz üstü dönebilir.
9-12'nci ayda yüz üstünden oturur duruma geçebilir, emekler. İsmini tanır, baş-baş yapar.
12-15'inci ayda yürür.
Bu gelişmelerde gecikme varsa, kol ve bacaklarda anormal kasılmalar oluyorsa, gözlerde belirgin şaşılık, bakışlarda donukluk varsa derhal bir uzman doktora baş vurmak gerekir.
-Serebral Palsi tanısı konduktan sonra nasıl bir tedavi uygulanır?
Tanı konulduktan sonra en kısa zamanda rehabilitasyon egzersizlerine başlanması gerekir. Tedavide en önemli husus, her gün yeterli germe egzersizlerinin yapılması ve düzgün duruşun, düzgün oturuşun sağlanmasıdır.
Oturma potansiyeli, yürüme yeteneği hakkında iyi bir göstergedir. 2 yaşından önce bağımsız olarak oturabilen çocuklar sonunda cihazlı ya da cihazsız bağımsız yürümeyi başarabilir.
4 yaşına kadar bağımsız oturamayanlar ise nadiren yürüyebilir. İki bacağı birden spastik olanların (diplejik) yüzde 75 kadarı cihazla yürüyebilecek duruma gelebilir. Hemipleji, yani bir kol ve bir bacağı spastik olanların çoğunluğu 3-4 yaşına kadar yürüyebilecek duruma gelebilir.
TEDAVİ EKİP İŞİDİR
-Serebral Palsi tedavisini hangi uzmanlar yapar?SP'li çocuğun tedavisi bir ekip işidir. Bu ekipte fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı hekimin yanı sıra fizyoterapist, ergoterapist, anne-baba, özel eğitimci, ortopedist, ortez uzmanı ve psikolog ayrı ayrı görev üstlenmelidir.
SP'li çocuğun rehabilitasyonu son derece karmaşık bir süreçtir. Fizik tedavi ve uğraşı tedavi yöntemleri, nörogelişimsel tedavi, fonksiyonel becerilerin kazandırılması, "ortez" adı verilen yardımcı yürüme cihazları ve uyarlanmış araçlar genel rehabilitasyon yöntemlerini oluştururlar.
Tedavi amaçları her çocuk için özgün olarak belirlenmeli ve aileye ayrıntılı bilgi verilmelidir. Tedavide kullanılan çok çeşitli egzersiz yöntemleri vardır. Bazen çocuktaki çeşitli kas ve eklem problemleri, tedavinin başarısını engelleyecek düzeyde ilerlemiş olabilir. Bu durumda ortopedik cerrahi yöntemlerine başvurulur. SP'li çocuklarda ayakta durma ve yürümeyi kolaylaştırmak için "ortez" adı verilen çeşitli destek cihazları kullanılabilir.
ROBOTİK YÜRÜME
-Robotik yürüme sistemlerinin ve uzay terapisinin, Serebral Palsi tedavisindeki yeri nedir?
Son yıllarda klasik egzersiz tedavilerinin yanı sıra yeni teknolojik gelişmeler paralelinde bazı alternatif tedavi sistemleri geliştirilmiştir. Bu sistemler içinde en önemlisi robotik yürüme sistemleridir. Bu sistem yürüme eğitimini kolaylaştırma ve düzgün bir yürüme modeli kazandırılmasında çok etkilidir. Sanal gerçeklik ekranı karşısında robot sistemi giydirilen çocuk, oyun oynar gibi yürüme egzersizleri yapar. Böylece istenilen yoğunluk ve sürede yürüme egzersizini sıkılmadan yerine getirmiş olur.
Bir diğer yöntem olan uzay terapisinde çocukların özel kemer ve askılarla, ağırlığı alınmış halde havada dengede durması sağlanır. Çocuk, boşlukta bağımsız hareket edip sıçramaya başlar. Bu yöntem özgüven sağlar ve gerçek hayatta adım atması için güç verir.
Sabır ve azim başarıyı getiriyor
-Serebral Palsi tedavisi ile ilgili ailelere tavsiyeniz nedir?
SP rehabilitasyonu, uzun zaman ve emek isteyen bir süreçtir. Bu süreç içinde aileler yılmadan çocuğun eğitimiyle ilgilenmek durumundadır. Diğer taraftan pek çok aile, bu süreci kısaltmak için kulaktan dolma bilgilerle mucize tedaviler aramaya başlarlar. Ancak SP'de mucizeye yer yoktur. Bunun yerine çok çalışma, sabır ve azim isteyen, mutlaka uzman hekim ve terapist gözetiminde yürütülen bilimsel ve çağdaş teknolojiye uygun bir tedavi programına uymak gerekir.