Küresel krizde en önemli rolü üstlenen merkez bankaları, fiyat istikrarı temel amacı için sıkılaştırılmış para politikalarını gevşeterek ekonomilerin durgunluktan çıkması yönünde büyük sınav verdiler. Üretimin durma noktasına geldiği ve sonuçta tarihi küçülme rakamlarının ardından uygulanan politikaların olumlu etkileri kısmen görülmeye başladı. Şu gerçeğin altını kalın çizgilerle çizelim; Kısmi toparlanmanın medya kalanıyla aşırı derecede abartılması hem ekonomi yönetimlerinin hem de ekonomi aktörlerinin bazı gerçekleri göz ardı etmelerine neden oluyor. Tabi bu durumda, bahar havası da olanca hızıyla sürüyor. Borsalar coştukça coşuyor. Teknik tabirle piyasalardaki "spekülatif ralli" halen devam edebiliyor. Merkez bankaları aşırı düşük seviyede tuttukları faizlerle piyasaları fonladıkça bahar havası da etkisini hissettirecek.
Sistemin işleyişini kısaca hatırlayalım;
Merkez bankaları "politika faiz oranlarını" düşürüyorlar. Bu faiz oranlarını kendi piyasalarında diğer aktörlerle yaptıkları gecelik repo ve ters repo işlemlerinde uyguluyorlar ve repo ihaleleri ile bankalara para veriyorlar. Bankalar da aldıkları paraları ya hanehalkına ve firmalara ticari ve bireysel kredi olarak plase ediyorlar ya da devlet iç borçlanma senetleri alarak hazineyi fonluyorlar. Diğer bir deyişle kamu açıklarını finanse ediyorlar.
MAKAS AÇILIYOR
Her iki kanalda da makas açık ise, yani borçlandıkları faiz oranı ile verdikleri paraya aldıkları faiz oranı marjı yüksekse, karları da o oranda yükseliyor. Bankalar merkez bankaları ile beraber topladıkları paraların faiz oranlarını aşağı çekiyorlar, ama kredi faiz oranlarını riskleri yüksek buldukları için simetrik olarak indirmiyorlar. Doğal olarak karları da katlıyor son aylarda.
ABD Merkez Bankası FED bazı ülkelerden farklı olarak firma ve tüketicileri bankaları kullanmadan doğrudan kendisi fonlayabiliyor. Bünyesinde bulunan ve TALF (Term Asset-Backed Security Loan Facility) olarak isimlendirilen pencereden tüketicilere ve firmalara kredi veriyor. Pazartesi günü, FED bu pencereden kredi vermeye devam edeceğini basın açıklaması ile duyurdu.
Buraya kadar her şey güzel görünüyor.
BATIK KREDİLER
Ancak, sorun verilen kredilerin geri dönüşleri aşamasında başlıyor. Yine kriz öncesindeki benzer resimle karşı karşıya kalma olasılığımız her geçen gün artıyor...
Kredi alanların gelirleri yükseldi mi? Hayır. Yine gelir olmadan tüketim yaptırılıyor mu? Evet...
Bu yüzden batık kredi oranları da hızla artıyor.
Merkez bankaları faizleri bir süre daha indirmek yada düşük seviyede tutmak zorundalar. Çünkü, iktisadi faaliyetler kademeli ve yavaş tempoda toparlanıyor. Bıçağın diğer keskin yüzünde ise ekonomileri canlandırmak için düşük faizli kredilerin yol açtığı artan batık krediler bulunuyor.
Tabi bir sorun daha duruyor merkez bankalarının önünde. Piyasalara verdikleri likiditeleri çekmeleri gerekiyor. Bu aksiyonu ne zaman ve hangi yöntemlerle yapacakları noktasında merkez bankalarının başı çok ağrıyacağa benziyor.