Kriz öncesi Enron ile patlak veren etik dışı faaliyetlere bir yenisi eklendi. ABD'de her şeyin yolunda gittiğini, etkin denetim yapıldığını, özetle her şeyin kontrol altında olduğunu sanırdık. Ta ki, küresel kriz öncesine kadar... Dolandırıcılık olarak tanımlanan faaliyetler ilk kez Enron firmasının bilançolarında makyajlama yapması ile gündeme gelmişti. Hem Enron hem de denetimini yapan kurum ABD'nin SPK'sı SEC (Security Exchange Commision) tarafından ortaya çıkarılmıştı.
Bugünlerde SEC ABD'nin en büyük yatırım bankalarından Goldman Sachs'ı mercek altına aldı. Daha doğrusu Goldman aleyhine dava açtı. Nedeni ise şöyle; Teminatlandırılmış borç menkul kıymeti (collateralised debt obligation) diğer bir deyişle, varlık ya da ipotek teminatlı menkul kıymetin sentetik olarak çıkarılarak kayba karşı sigortalandırılması. Daha sonra da ters pozisyona dönüştürülerek açığa satılması. Bu menkul kıymetleri alan banka ve banka dışı kurumlar ise ne yazık ki krizin patlamasıyla ciddi zararlar yazdılar.
VOLKANİK BULUTLAR
Aslında önemli olan dolandırıcılık vakalarının piyasalar üzerinde olumsuz etkileri. Son gelişmeleri New York Times Gazetesi, Wall Street üzerinde dolaşan volkanik bulutlar başlığı ile verdi. Zaten hassas dengeler üzerinde hareket eden piyasalar da beklenen tepkiyi vererek yüzde 1-15 aralığında değer kaybetti. Dow Jones Sanayi Endeksi de yeniden 11 binin altına geriledi.
Bu olayların gelişmesindeki zamanlama da oldukça ilginç. Daha önce detaylarına değindiğim Obama'nın finans kesimi reformu henüz hayata geçirilemedi. Çünkü, tıpkı sağlık ve sosyal güvenlik reformlarında olduğu gibi Cumhuriyetçilerin direncine maruz kalıyor. Etik dışı faaliyetlerin SEC tarafından ortaya çıkarılması ve yatırım bankalarının müşterilerini gerçek dışı bilgilerle yönlendirip haksız kazanç sağlamalarına yönelik sıkı denetimlerin yapılması, bir yerde piyasalara mesaj gibi görünse de, reform karşıtlarının dikkati çekiliyor.
Finansal kesim reform paketinde, konuyla ilgili önlemleri kısaca hatırlayalım...
ETKİN DENETİM
Finansal firmaların denetimleri ve ilgili mevzuatları sağlamlaştırılacak ve mali tabloları şeffaflaştırılacak. Bu bağlamda, oluşturulacak olan "Finansal Hizmetler Gözetim Kurulu" yüksek sistematik riskleri belirlemek ve gerekli işbirliğini sağlamak temel görevlerini üstlenmek üzere kurulacak. Aynı zamanda, mali kesimde faaliyet gösteren firmaların güçlü sermaye yapısına kavuşmaları sağlanacak ve bazı konular için temkinli standartlar geliştirilecek.
Bu ana amaca hizmet etmek için "Ulusal Banka Denetçileri" birimi oluşturulması planlanıyor. Böylece, devlet tarafından lisans verilmiş bankalar daha yakın denetim altına alınacak.
ABD'nin Sermaye Piyasası Kurulu konumundaki SEC (Security Exchange Commission) "Hedge fonları" ve diğer özel sermaye birikimlerini yakından izleyecek ve gerekli görürse bunların kaydını yapacak.
Tüm önlemleri alt alta getirdiğimizde, temel hedefin mali piyasalarda etkin denetimin sağlanması için gerekli önlemlerin alınması diyebiliriz.
Ana fikir ile sonlandırayım yazımı... Alt tarafı küçük bir dolandırıcılık vakası gibi görünen Goldman Sachs olayı piyasaların ne denli kırılgan olduğunu, krizin bitmediğini, yeniden geri dönüş olasılığının düşük de olsa var olduğunu gösterdi.