Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu hafta başında Nisan ayı enflasyon oranlarını açıkladı. Rakamlar hem iktisadi hem de vatandaş açısından kaygı verici nitelikte. Enflasyonun iki ana göstergesi olan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ve üretici fiyat endeksi (ÜFE) bir arada iki haneli boyuta geçti. Zaten TÜFE birkaç ay öncesinden iki haneye ulaşmış, ÜFE tek haneyi koruyordu. Son olarak maliyetlerdeki belirgin artışın sonucunda ÜFE de iki haneye tırmandı.
TÜİK verilerine göre Nisan ayında TÜFE yüzde 0.60 yükseldi. Böylece yıllık bazda tüketici enflasyonu yüzde 10.58'e çıkmış oldu. Tüketici fiyat endeksi talep enflasyonun göstergesi. Nisan ayında talep cephesinden fazla enflasyona baskı gelmediğini vurgulayabiliriz.
Ancak, üretici fiyat endeksinde durum biraz farklı. Geçen ay ÜFE yüzde 2.35 artmış. Geçen yılın aynı ayına göre, yani yıllık bazda ise yüzde 10.42'ye kadar çıkıyor. ÜFE'deki yüksek sıçramanın temel kaynağı tarım sektöründeki maliyet artışları. Son ay tarımdaki yükseliş yüzde 9.31 iken sanayi sektöründeki artış yüzde 0.83'de kalmış. Sanayinin alt sektörü olan "imalat sanayindeki" maliyet artışı yüzde 0.92 düzeyinde gerçekleşmiş.
ÇOK HAREKETLİ
Öncelikle bu rakamların iktisadi açıdan ne anlam ifade ettiğine bakalım:
Enflasyonun ekonomi üzerindeki en temel etkisi faizler üzerinde yukarı yönlü baskı kurması. Çünkü, faiz getirisi sağlayan tahvil ve bono gibi menkul kıymetlerin getirileri piyasa aktörlerince enflasyona göre talep edilir. Tasarruf sahipleri yatırım yapacakları enstrümandan pozitif reel getiri beklerler. Reel getiriye ise nominal getiriden enflasyon faktörünün arındırılması sonucunda ulaşılır.
TÜİK tarafından enflasyon verileri açıklandıktan sonra tahvil bono piyasalarındaki faiz oranları gelişimini inceledim. Sonuç beklediğimiz gibi, gösterge tahvilin faiz oranları yüzde 9.50 sınırına dayanmış. Salı günü Hazine'nin yaptığı 2 yıl vadeli tahvil ihracında da faiz oranı yüzde 0.12 yükselerek yüzde 10.26'ya çıktı.
Bu durumda kritik soruyu yanıtlamaya çalışalım. Tahvil ve bono faiz oranları yükselirken Merkez Bankası "politika faiz oranlarını" aynı seviyede tutabilir mi? Merkez Bankası politika faiz oranlarını "Özel Kapsamlı Tüketici Fiyat Endeksi H ve I" ya göre belirliyor. Her iki endeksteki fiyat artışı 12 aylık ortalamada yüzde 3-3.5, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5-5.5 bandında kalıyor. Dolayısıyla, Merkez Bankası "çekirdek enflasyonun" bu seviyelerini koruduğu sürece yüzde 6.50 olan politika faiz oranlarını değiştirmeye niyeti olmadığını raporlarında dile getiriyor.
Kısacası, iktisadi açıdan enflasyonun fazla tehlike yaratacak boyutlara ulaşmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
ALIM GÜCÜ
Ancak, enflasyonun vatandaşlar açısından "yeter artık" dedirtecek seviyelere tırmandığı temel tüketim mallarındaki yüksek oranlı fiyat artışlarından görülüyor. Yani "pazar ya da mutfak enflasyonu" olarak tanımladığımız enflasyonun can yaktığına tanık oluyoruz. Enflasyonda kullanılan ürün sepetini, gelire ve tüketim sıklığına göre yaptığımızda alım gücünün bariz bir şekilde azaldığını izliyoruz.
Merkez Bankası enflasyondaki bu sıçramanın geçici olduğunda ısrarlı. Vergi indirimlerinin geri alınması, bazı kamu malları fiyatlarındaki ayarlamaların enflasyonun yükselmesinde etkili olduğunu savunuyor Merkez Bankası. Aynı zamanda, baz etkisini de öne çıkarıyor. Krizin zirve yaptığı aylarda hem tüketim hem de üretim kesildiği için enflasyon "serbest düşüş" yapmıştı. Merkez Bankası belki bu yıl hedeflerde sapma olabilir ama 2011 yılında enflasyonun izleyeceği patika hedeflerimizle uyumlu olacak diyor.
Umarız Merkez Bankası haklı çıkar.