Merkez Bankası Salı günü "Ödemeler dengesi" verilerini açıkladı. Kasım ayında cari açık 6 milyar sınırına dayanmış. 11 ayın toplamı ise 41.6 milyar dolar gibi oldukça yüksek bir seviyeye çıkıyor. Geçen yılın aynı dönemindeki cari açık sadece 15 milyar dolar idi. Artış oranı neredeyse yüzde 200'lerde. Cari açığın yükselmesinin altında yatan en temel unsur ithalatın hızla artması. Medyaya yansımadığı için gizliden gizleye yükselen ithalat beraberinde cari açığı da yukarı taşıyor.
Cari açık bu yıl içinde çok ilginç bir trend izlemiş. Bir iniyor bir çıkıyor... Nisan ayında 4.4 milyar dolar iken, Mayıs'ta 3 milyar dolara gerilemiş. Sonra Haziran ve Temmuz yükselişlerinin ardından yeniden Ağustos'ta 3.1'e inmiş. 4 milyar dolar Eylül çıkışını 3.6 milyar dolar Ekim düşüşü takip etmiş. Son veri Kasım'ın; 5.9 milyar dolar.
TEHLİKE SINIRINDA MI?
Dalgalı seyir izleyen cari açık tehlike sinyali veriyor mu? Yanıt için milli gelire oranlamamız gerekiyor. Cari açığın milli gelire oranı son yükselişle beraber yüzde 6'lara tırmandı. İktisat yazınına göre makul oran yüzde 5'ler. Dolayısıyla, cari açığın kısmen tehlike sinyali verdiğini söyleyebiliriz. Olsun, önemli değil, nasılsa yabancı sermaye ile finanse edebiliyoruz.
Merkez Bankası da son aylarda yükselen cari açıktan çok memnun değil. Tanıyı şöyle koyuyor Merkez Bankası. Gelen sermaye akımları TL'yi değerlendiriyor, TL'nin dolar karşısında değer kazanması ihraç mallarının fiyatının artmasına, buna karşın ithal mallarının da fiyatının düşmesine neden oluyor. Sonuçta, dış ticaret açığı veriyoruz. Bu yıl, Aralık hariç, dış ticaret açığı 50 milyar sınırına dayanmış durumda. Aralık ayıyla beraber açık 55 milyarı bulacak. Dış ticaret açığı hizmet gelirleri ile biraz aşağı iniyor. Merkez Bankası Kasım ayı ödemeler dengesi verilerine göre geçen yılın 11 ayında hizmet ticareti 13 milyar dolar fazla vermiş. Sağ olsun turizm sektörü... Gelen turistlerden 19 milyar dolar gelirken bizler de yurtdışına 4.3 milyar dolar bırakmışız.
Türkiye ekonomisi ilginç fasit daire çiziyor yıllardır. Sıcak para geliyor cari açığa neden oluyor... Sonra cari açığı sıcak para ile finanse ediyoruz. Ne güzel değil mi? Elektrik akımı gibi birbirlerini besliyorlar. Bu kısır döngüyü kıramıyoruz. Çünkü, işin kolayını tercih ediyoruz. Gelsin yabancı sermaye çözülsün cari açık sorunu.
Tabii, finansman kolay yapabildiği için cari açığın ortaya çıkmasından endişe duymuyor ekonomi yönetimi. Hatta, bırakın endişe duymayı, açığın bir kısmı doğrudan yabancı sermaye ile finanse edildiğinden bunun adına kaliteli finansman deyip övünebiliyoruz bile. Oysa, yerli aramal ve hammadde üreticilerinin ucuz ithal girdilerle rekabet edemedikleri için piyasadan çekilmek zorunda olduklarından, yani kepenk kapatmalarından bahsetmiyoruz. Bu durumda 2001 krizinden beri ortalama, kriz yılı hariç, yüzde 7'ler civarındaki büyümeye rağmen neden iki haneli işsizlik rakamlarına sahibiz sorusunun yanıtını düşünmeye gerek var mı sizce?
KALİTELİ FİNANSMAN!
The Economist Dergisi'nin son sayısında 58 ülkenin cari açık oranlarına baktım. Türkiye ikinci sırada. Birinci hangi ülke dersiniz. Krizle boğuşan Yunanistan. Açık oranı yüzde 6.2. Gelişmekte olan ülkelerin büyük çoğunluğu bırakın açığı cari fazla vermişler. Singapur yüzde 18.4, Çin yüzde 6.1, Rusya yüzde 4.4, Güney Kore yüzde 3.6 ve Arjantin yüzde 2.1 fazlaya sahipler geçen yıl itibariyle. Petrol ve doğalgaz ithal ediyoruz o yüzden demeyin. Çünkü, bizim gibi petrol ve doğalgaz ithalatçısı ülke verilerine de özellikle baktım. Zaten, yukarıdaki ülkelerin çoğu aynı durumda bizimle.
Diğer gelişmekte olan ülkelerle farkımız şu. Onların işi bitti sıcak parayla artık. Köprüyü geçtikleri için sıcak paraya dayı demiyorlar. Biz ise, bir taraftan fasit daireyi kırmak istiyoruz bir taraftan mevcut açığı finanse etmek istiyoruz. Bu yüzden dayı yerine şimdilik sadece "da" diyoruz. Umarım "da" da demeyeceğimiz günler de gelir.