Bir zamanlar biz de göz dikmiştik yastık altındaki altınlara. İstanbul Altın Borsası'nın kuruluş aşamasında bizim hesaplamalarımıza göre 80 milyar dolar civarında atıl altının olduğu yönünde idi. Böylesine ekonomik güç göz ardı edilebilir mi? Bu yüzden, tüm çalışmalarımızın odak noktası bu atıl altınların sadece yüzde 10-15'ini mobilize edip mali sisteme kanalize etmek oldu. Düşünün, o günlerde, atıl altınların yüzde 15'i bile Türkiye'yi borç çevirme sarmalından çıkarmaya yetecek büyüklükte idi. 90'ların ortalarında, özellikle 1994 krizi sonrası IMF'den gelen birkaç milyar dolar ile düzlüğe çıkardık ki, ben 10 milyar dolardan bahsediyorum.
Merkez Bankası geçen yıl sonbaharda başlayan ve Aralık ayında atağa geçen doların yükselişini engellemek için rezervlerine epey yüklenmiş ve bazı günlerde yaptığı dolar satış ihalelerini 1 milyar 350 milyon dolara kadar yükseltmişti. 100 milyar dolara ulaşmış rezervi bu zorlu mücadelede 85 milyar dolara kadar hızla gerileyince, Merkez paniklemiş ve rezervini yükseltmek için önemli uygulamalara başvurmuştu. Bankalar açtıkları mevduat hesaplarından doğan TL yükümlülüklerinin bir kısmını döviz ve altın ile karşılayabilmeleri için opsiyon getirdi. Bu düzenleme ilk yapıldığında TL yerine verilecek döviz miktarı toplam yükümlülüğün yüzde 20'si iken, hızla erimeye karşın oranı yüzde 40'a yükseltti Merkez Bankası. Aynı zamanda bankalar, TL yükümlülüklerini yerine getirirken yüzde 40'ını döviz kullanılırken yüzde 10'da altın ile karşılama seçeneği aldılar.
ALTININ PAYI ARTIYOR
Son uygulama sonrası Merkez Bankası'nın rezervlerindeki altın miktarı yıllar sonra ilk kez yükseldi ve yaklaşık 7 milyar dolara denk gelecek miktara ulaştı. Ama fazla altın göz çıkarmaz. Merkez Bankası şimdi yastık altındaki altınları kazanmanın peşine düştü.
Tabi, Merkez Bankası'nın rezervlerindeki altını yükseltme amacının yanı sıra temel hedefi altınların bankacılık kesimine gelmesi. Hesapları şöyle:
Kesin olmamakla beraber yastık altında kabaca 5 bin ton altın olduğu tahmin ediliyor. Bugünlerde ounce fiyatının bin 750 dolar olduğunu varsayarsak, Türkiye'de 285 milyar dolar civarında altın var. Başkan Başçı karşılaştırma yapabilmemiz için bankalardaki toplam TL mevduat hesaplarını da anımsatıyor, Ocak sonu itibariyle 420 milyar TL. Gerçekten yastık atındaki altınlar bankalardaki TL hesaplarının yarısını aşıyor.
YÖNTEM NEDİR
Peki, bu kadar değerli altını yastık altından nasıl çıkaracağız? Bu sorunun yanıtını yıllar önce İstanbul Altın Borsası'nı kurarken düşünmüştük kurucu heyet olarak. Zaten İstanbul Altın Borsası'nın kurulmasının üçlü sac ayaklarından birisi de atıl altınların mali sisteme çekilmesi idi. Çözüm yolunu ise altın depo hesapları, altın biriktirme planları, altın yatırım fonları ve altın mevduatları gibi altına dayalı yatırım araçlarına işlerlik kazandırılması olarak belirlemiştik. Ancak, bankaların bu hizmeti verebilmesi için şubelerinde altın uzmanları ve bazı ekipmanlar bulundurmaları gerekiyor. Bugünlerde olmayan Toprak Bank denedi, ama umduğu başarıya ulaşamayınca, yani fayda maliyet analizi sonucu, bıraktı.
Bu zorluğun yanı sıra bir sorun daha var, Dünya Altın Konseyi İstanbul şubesi anket yapmıştı 1995 yılında. Sonuç tahmin ettiğiniz gibi, yastık altında altın tutanların büyük kısmı riski sevmiyor, sahip oldukları altınların manevi değerini ön plana çıkarıyorlar ve sürekli gözlerinin önünde olmasını ve temas etmek istiyorlar. Yaşları da yüksek bu kitlenin.
Yastık altındaki altınlar eğer Merkez Bankası'nın hesapları tutarsa, bir kısmı bankalara yönlenecek, oradan da TL yükümlülüğü için yüzde 10'u Merkeze gelecek.
Böylece, bir taşla iki kuş vurulacak, hem bankalar kredi plasmanı için kaynak yaratacak hem de Merkez Bankası rezervlerinde dövizle beraber altına ağırlık verecek. Düşünce güzel ama uygulama biraz zor.