Esnaf ve sanatkarlara yönelik olarak hazırlanan ve bir süre önce Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan ESDEP planı, teşkilatımızca olumlu karşılanmıştır.
İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği yöneticileri bugüne kadar esnaf sanatkarların kırılgan yapıları nedeniyle krizlerden en fazla etkilenen kesimi oluşturduklarını ve bu kesimin şartlarını iyileştirmeye yönelik acil tedbirlerin alınması gerektiğini her platformda dile getirmiştir.
Dolayısıyla Başbakan Erdoğan tarafından açıklanan 'Esnaf ve Sanatkarlar Değişim, Dönüşüm ve Destek Strateji Belgesi Eylem Planı'nı önemli bir adım olarak kabul ediyor, bunun yanında planın uygulanma şeklinin de vakit geçirilmeden somut olarak ortaya konması gerektiğini hatırlatmak istiyoruz.
TABANA YAYILMALI
İzmir Birliği, daha önce esnaf sanatkarların sorunları ve çözüm önerileri hakkında çeşitli çalışmalarda bulunmuştur. Açıklanan ilk haliyle, '7 ana başlık ve bunlara ilişkin 30 alt başlıktan oluşan ve Esnaf ve Sanatkarlar Değişim, Dönüşüm ve Destek Strateji Belgesi Eylem Planı'nın, birliğimizin çalışmalarında dile getirdiği önerilerle örtüştüğü gözlemlenmektedir.
Burada önemli olan, tedbirlerin tabana yayılması, esnafın önlemlerden azami yararlandırılmasıdır
Bir planın amaçlarının ortaya konulması kadar bu amaçların kimler tarafından, hangi araçlarla ve nasıl uygulanacağı da önem taşır.
Eylem planı kapsamlı bir yol haritasına dönüştürülmeli, planın hangi kaynaklarla finanse edileceği belirlenmeli ve her bir maddenin gerçekleştirilmesinden sorumlu olacak kurumlar açıklanmalıdır.
Ayrıca esnaf sanatkar meslek örgütlerinin daha fazla yetki ve sorumlulukla donatılmaları da önemli bir konudur. Planda ya da uygulamalarda bu noktanın dikkate alınması, planın başarısını da pekiştirecektir. Gelişmeleri yakından takip edecek olan birliğimiz, planın uygulanmasında da üzerine düşecek her türlü katkıyı yapmaya hazırdır.
İESOB'un değerlendirmesi
Planda Halk Bankası tarafından kullandırılan krediye erişimin kolaylaştırılacağı ve KOSGEB desteklerinden kesimin etkin şekilde yararlandırılacağı belirtilmektedir.
Buradaki genel sorun, söz konusu desteklerin ve kurumların yapılarından kaynaklanmaktadır. Yani kesimin başta KOSGEB olmak üzere ilgili kurumlara ulaşabilirliklerini artıracak önlemler de alınmalıdır.
Planda, geleneksel, kültürel ve sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan meslek kolları için, "vergiden muaf esnaf belgesi" uygulaması getirileceği, basit usulden gerçek usule geçen esnafın şartlar oluştuğunda yeniden basit usulde vergilendirileceği ve odaya kayıtlı olmayan esnaf için çalışmalar yapılacağı açıklanmıştır.
Basit usulden gerçek usule geçen esnaf ve sanatkarların geri dönüşlerinin sağlanması önemli bir gelişmedir. Ancak buradaki "şartlar oluştuğunda" tanımlamasına açıklık getirilmelidir.
Kayıtdışı denetimlerine de ağırlık verilmeli, kayıtdışı çalışanların haksız rekabeti önlenmelidir. Denetimlerin, gerek yasal düzenlemelerle gerekse denetim işlevi olan kurumlar arasındaki iletişimin sağlanmasıyla, tam bir koordinasyon içinde yapılması zorunluluktur.
EĞİTİM HİZMETİ
Planda esnafa yönelik mesleki eğitimin geliştirilmesi ve etkinleştirilmesinin sağlanacağı, ihtiyaç duyulan mesleklerde uyum kurslarının açılacağı, çıraklık eğitimindeki sorunların giderileceği ve kapsam dışındaki mesleklerde eğitime standart getirileceği belirtilmektedir.
Bugünkü koşullarda esnaf ve sanatkarın mesleki eğitimle ilgili en önemli sorunu, kalifiye eleman eksikliğidir.
Bunun nedeni ise meslek liselerinin eğitim programlarının kalite düzeyinin yanı sıra bu okulları tercih eden öğrencilerin sayısındaki hissedilir azalmadır. Planda yer alan önlemlerin de ötesinde, meslek liselerine tekrar ara eleman yetiştirme özellikleri kazandırılmalıdır.
Planda, esnafa yönelik yenilikçi projelerin destekleneceği, modern toplu taşımacılık yapılmasına dönük, yerel yönetimler ile ilgili esnaf kuruluşunun birlikte geliştirecekleri projelerin destekleneceği ve işini kaybeden veya bırakan esnaf ve sanatkarlara yönelik dönüşüm projelerinin geliştirileceği açıklanmıştır.
Esnaf sanatkarlar, geleneksel usta çırak ilişkisinin, kendi işini yapmanın ve esnek çalışma yapılarının etkisiyle yenilik ve girişimciliğe en yatkın kesimdir. Bugün kalkınma ajansları açtıkları programlarla bu konuda önemli fırsatlar da yaratmaktadırlar. Kalkınma ajanslarının, sadece esnafa yönelik fon kaynakları tahsis etmeleri ve programlar açmaları, esnaf sanatkarı diğer kesimler önünde fırsat eşitliğine kavuşturacaktır.
Planda bir başka başlığı, esnaf sanatkarlar ile üniversite işbirliğinin geliştirilmesi, esnafın faaliyet gösterdiği mekanların fiziki şartlarının iyileştirilmesi, ihtiyaç duyulan standartların geliştirilmesi, küçük sanayi sitelerinin yapımında TOKİ imkanlarının kullanılması ve kesime atölye, test analiz Ar-Ge merkezi gibi ortak kullanım alanlarının hazırlanması oluşturmaktadır.
Esnaf sanatkarların kümelenme faaliyetlerinin desteklenmesi için çalışma grubu oluşturulması ve esnafın birleşerek güçbirliği oluşturmalarının desteklenmesi de önemlidir.
Endüstriyel kümeler, aynı ya da benzer işkollarının bir araya toplanması, aralarındaki işbirliğinin geliştirilmesi, fiziki ve maddi kayıpların ve gereksiz tekrarların önlenmesi açısından önemlidir.
HUKUKİ DÜZENLEME
İESOB, her platformda konunun önemini vurgulamaktadır. İESOB, "Bir Elin Nesi Var" başlıklı bir İZKA projesini de hayata geçirmiştir. Birliğimiz, İzmir'deki tüm küçük sanayi sitelerinin kümelenme mantığı içinde yeniden örgütlenmesini amaçlamaktadır. Ancak bu kümelerin oluşturulması, başarıları ve devamlılıkları için yeterli değildir. Devlet de Organize Sanayi Bölgeleri'nde olduğu gibi altyapı başta olmak üzere bu kümelere ilişkin tüm destekleri sağlamalıdır.
Yine planda, 5362 sayılı kanun ile 5174 sayılı kanun arasında ustalık belgesine ilişkin paralellik sağlanacağı, elektrikle ilgili fen adamlarının görev, yetki ve sorumluluk sınırlarının yeniden değerlendirileceği, ustalık belgesi sahiplerinin esnaf işletmelerinde sorumlu yönetici olmasına imkan tanınacağı, kesimin kamu ihalelerine katılmalarının kolaylaştırılacağı belirtilmektedir.
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Ancak bir kanunun mükemmelliği, o kanunun istenen verimle uygulanması için yeterli olmamaktadır. Vergi Usul Kanunu, Ticaret Kanunu ve Borçlar Kanunu gibi ana kanunlar da 5362'ye atıfta bulunmalıdır.
5362 sayılı kanun ile TOBB kanununun uyum sağlanması önemlidir ancak bu kanunun aynen esnaf sanatkarlara uygulanması önemli sıkıntılar yaratabilecektir. Esnaf örgütlerinin güçlendirilmesi doğru bir değerlendirmedir ama camianın özellikleri ve gelenekleri de gözardı edilmemelidir.
AB PROGRAMLARI
Yıllardan beri AB tarafından Türkiye'ye tahsis edilen fonlar, bazen bilgi eksikliğinden bazen de kriterleri sağlamadaki yetersizliklerden, yeterince kullanılamamıştır.
Türkiye kendisi için tahsis edilen bu fonların oluşturulmasına AB mevzuatı gereği önemli bir miktarda katkı sağlamakta ama ülkemizin parası zamanında kullanılamadığı için fonlara geri gitmektedir. Bu nedenle İzmir Birliği, AB fonları için her türlü bilgi desteğini önemsemektedir.