Aydın’ın 7 eylül destanı

Osmanlı İmparatorluğu, Balkan'da kaybettiği toprakları ve ekonomik kayıplarını yeniden kazanacağı düşüncesi ile 1914 yılında İttifak Devletleri'nin saflarına katılarak savaşa girdi. İtilaf devletleri göz diktikleri toprakları aralarında paylaşarak, Türk toplumunu tarihten silmek için başlangıçta savaşa girmeyen Yunanistan'ı kışkırtarak savaşa girmesini sağladı. Arnavutluk, Aydın başta olmak üzere İzmir, Manisa, Balıkesir, Denizli illeri ve Kıbrıs adasının Yunanlılara verileceği sözü onları iyice şımarttı. 1917 yılının sonlarına doğru yakın dost olarak bildikleri İngiliz ve Fransızlar'ın yönlendirmesi ile savaşa giren Yunanlılar, Osmanlı İmparatorluğu'nun Mondros Mütarekesi'ni imzalamasının ardından örgütlenip hızla silahlandılar.

AYDIN'IN İŞGALİ (27 MAYIS 1919)
Yunan ordusunun Aydın'a geleceği haberi duyulunca 19 Mayıs 1919 günü Yedi Eylül İlkokulu'nun o günkü binasında şehrin ileri gelenleri bir toplantı yaptı. Daha sonra dışarıda büyük bir miting yapıldı. Lise öğretmenlerinden Sabri Bey burada yaptığı konuşmasında halkı işgale karşı silahlı direnişe çağırdı. Mitinge katılanlar "Vatanın her karış toprağı için bütün Türk Milleti'nin kanının son damlasına kadar mücadele edeceğiz" diye yemin ederek ilk tepkilerin dile getirdiler. Kızılay Başkanı Hoca Esat Efendi (İleri) halkı işgale karşı çıkmaya özendiren bir dua okudu. Mitingin ardından diğer il ve ilçelere birer telgraf çekilerek işgale karşı 'direniş' çağrısında bulunuldu. İzmir-Aydın demiryolu boyunca hızla ilerleyen Yunan kuvvetleri 26 Mayıs'ta Germencik ve İncirliova'yı ele geçirdi.

İLK ULUSAL BİRLİK (30 MAYIS 1919 )
Çine'nin Yağcılar Köyü'nde bulunan Yörük Ali ve Kıllıoğlu Hüseyin Efeler'le Yüzbaşı Ahmet, Teğmen Zekai, Yedek Teğmen Necmi ile işbirliği yaptılar. Bunlar köylerde gönüllüler toplamaya başladı. Guruba Çine'den Aksekili Hacı Abdurrahmanoğlu Mehmet, Giritli Memduh Bey, Kütahyalı Recep Çavuş, Asaf Gökbel, Ramazan Onbaşı, Kuruköylü Ahmet, Evciler Köyü'nden İbrahim,Yağcılar Köyü'nden Kör Ahmet, Çolak Koca Ahmet, Kozalaklı Mehmet ve Suriyeli bir er de bunlara katıldı. Bu sayede Aydın'ın ilk Ulusal Gücü oluştu.
MALGAÇ BASKINI (16 HAZİRAN 1919)
3 Haziran 1919'da Nazilli'ye giren Yunanlıların zulmü halkı bezdirdi. Efeler düşman hakkında topladıkları bilgilerden sonra 15-16 Haziran gecesi Donduran Köyü'nden hareket ederek Menderes'i sandallarla geçti. Sultanhisar'ın doğusunda bulunan Malgaç Demiryolu Köprüsü'ne ulaştılar. Sabaha karşı köprüyü bekleyen Yunan birliğini kuşattılar, köprünün ayaklarına dinamitler yerleştirdiler. Köprünün havaya uçmasıyla neye uğradığını şaşıran düşmana açılan çapraz ateşle birliği yok ettiler. Silah sesine Sultanhisar'dan yardıma gelen Yunan Jandarmaları da efelerin direnci karşısında çareyi silahlarını bırakarak kaçmakta buldu. Efeler kayıp vermeden bir yaralı ile önce Uzunlar Köyü'ne sonra da İsabeyli'ye geçti. Nazilli Jandarma Bölük Kumandanı aracılığı ile Demirci Mehmet Efe'ye baskın başarısı bildirildi. Daha sonra Sinekçiler Köyü'ne çekilen Yörük Ali Efe'ye bir molla tarafından Demirci Mehmet Efe'nin Nazilli'yi bastığı ve düşmanı püskürttüğü haberi geldi. Yunanlılar ard ardına aldıkları darbelerlerden sonra Aydın'a doğru çekilmeye başladı, giderlerken de geçtikleri her yeri yakıp yıktılar. 40 kişiyi de esir aldılar, bunları daha sonra Köşk'te kurşuna dizdiler.
AYDIN KENT SAVAŞI (28-30 HAZİRAN 1919)
28 Haziran günü Ramazan Bayramı arifesinde Yunan birlikleri sabahın erken saatlerinde Menderes Köprübaşına avcı kolu halinde makineli tüfek atışları ile saldırıya geçti. Hazır olan Milis Kuvvetleri'nden önce Teğmen Kadri ve Komiser Hamdi Beyler'in birlikleri düşmanı karşıladı. Gölhisar Köyü tarafından gelen Yörük Ali Efe ve Kıllıoğlu Hüseyin Efe'nin milisleri de diğer taraftan yaylım ateşine geçti. Bozguna uğrayan Yunanlılar çareyi geri kaçmakta buldu, fakat milisler de peşlerinden geliyordu. Ovaeymir ve Tellidede tepelerine kadar sürülen düşman buradaki kendi kuvvetlerinden yardım istedi. Fakat Yörük Ali Efe ve Teğmen Şerafettin birlikleri çetin ve kanlı çatışmayı burada da sürdürdü. Kadınlar milislere hem cephane taşıyor hem de su veriyordu. 29 Haziran 1919 Ramazan Bayramı'nın birinci günü ne yapacağını şaşıran ve şehrin içine iyice sıkışan Yunan kuvvetleri yine önüne geleni öldürmeye her yeri yakıp yıkmaya başladı. Yüksek binalar ve cami minarelerine mevzilenmişler rastgele şehri kurşun yağmuruna tutuyordu. Özellikle kent merkezindeki Bey Camii minaresindeki makineli tüfek çok geniş alanı tarıyordu, kente ilerleyen Yörük Ali ve beraberindekiler bunu görünce Yörük Ali kendi silahıyla düşman askerini vurarak burayı da ele geçirdi. 33 gün Yunan işgali ve zulmü altında kalan Aydın artık kurtulmuştu.
BÜYÜK TAARRUZLA GELEN KURTULUŞ
26 Ağustos 1922' de başlayan Büyük Taarruz ile bozguna uğrayan düşman yine en acımasız yüzünü Aydın ve havarisin terkederken yakarak, yıkarak, her yeri harabeye çevirerek gösterdi. Bir taraftan da kitle katliamlarını sürdürüyordu. Aydın'ı boşaltan Yunanlılar önce Kemer köyünü sırasıyla Serçeköy, İmamköy, Kalfaköy, Domalan, Yılmazköy, Kocagür, Kadıköy, Yeniköy, Ovaeymir, Pınardere, Danışment, Kardeşköy, Çeştepe, Işıklı, Baltaköy, Çiftlikburnu, Umurlu, Köşk, Karatepe, Beyköy, Mezeköy, İncirliova, Gerenkova, Yazıdere, Sınırteke, Kızılcaköy, İkizdere, Acarlar, Hacıaliobası, Karabağ, Osmanbükü, Erbeyli, Sandıklı, Germencik, Alangüllü, Ömerbeyli, Tekin, Hıdırbeyli, Balatçık, Neşetiye, Naipli, Hamitler, Turanlar, Dereköy, Abdurrahmanlar, Çine, Savrandere, Böcek, ve Emiroğlu karakolu yakıp yıktı.Ulusal Kurtuluş Savaşımızın kahramanı Şanlı Türk ordusu düşmanın harabeye çevirdiği il topraklarına 5 Eylül 1922 günü ulaştı. Aynı gün Kuyucak ve Nazilli, 6 Eylül'de Söke, 7 Eylül'de de Aydın kurtuldu.