Dünyanın en soğuk çölü: Antarktika

Antarktika kıtasının bazı bölümleri bildiğimiz kadarıyla neredeyse 20 milyon yıldır sürekli buzul örtüsüne sahip. Dünyamızda, karasal alanın yaklaşık yüzde 10'unu buzullar kaplıyor. Buna rağmen buzulların toplam hacmini tam olarak belirleyebilmiş değiliz. Bazı bilim insanlarına göre buzulların tamamen erimesi yaklaşık 5 bin yıl sürebilirmiş (böyle giderse çok uzun süreceğini düşünmüyorum). Neyse biz insan etkisinin en minimal değerlerde olduğu Antarktika'yı mercek altına alalım. İşte çarpıcı birkaç başlık... Antarktika'da çalışabilmek için apandisitinizi ve 20 yaş dişlerinizi aldırmanız gerekir. Bakın bu çok ilginç. Bir rivayete göre, eskiden Antartika'da bir nükleer santral bulunuyormuş. Kıtada hayatta kaldığı belirlenen bin 150 farklı mantar türü keşfedilmiş. Antarktika'da hiç kutup ayısı yaşamıyor. Şaşırdınız değil mi? Kutup ayıları sadece kuzey kutbunda yaşıyor.

BUZULLARIN ALTINDA
Uçsuz bucaksız, göz alabildiğince uzanan buzul kütlelerinin bulunduğu bu kıtada hayatta kalma koşulları ise oldukça zor. Yaklaşık 200 yıl önce yani çok yakın bir tarihte keşfedilen bu kıta, hala insanlık için bilinmezliğini koruyor. Kıta hakkında öğrenilen bilgiler ise insanı şaşırtacak cinsten.
Antarktika denilince akıllara hep sonsuza kadar uzanan buzullar geliyor. O buzulların altında ise keşfedilmeyi bekleyen yepyeni bir dünya var. Bilim kısa süre önce, buzul kıtanın batısında, kuzeyden güneye doğru ilerleyen, kalın beyaz örtüsünün altında saklanmış sıra dağların oluşturduğu üç devasa buzul vadi keşfetti. Vadilerden en büyüğü, 35 kilometre genişliğe ve 350 kilometre uzunluğa ulaşan Foundation Yarığı.
En küçük vadi ise 30 kilometre genişliğe ve 150 kilometre uzunluğa ulaşan Offset Rift Havzası.

2 MİLYON YILDIR YAĞIŞ YOK
Çöl tanımlaması aslında yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir tabir.
Buradan yola çıkarak yağış almayan ve üzerinde hiçbir bitki barındırmayan, hatta yağmurun bile ender yağdığı soğuk bir kıta olan Antarktika'yı rahatlıkla bir çöl olarak nitelendirebiliriz.
Dünya üzerindeki en kurak kıta olan Antarktika'daki bazı bölgelere son 2 milyon yıldır hiç yağmur veya kar yağmadı.

KANLI ŞELALE
Müthiş bir manzara olsa gerek.
Bembeyaz buzların arasından akan kıpkırmızı bir şelale, tıpkı film sahnesi gibi. 1911 yılında keşfedilen göle bu rengi verenin kırmızı yosun olduğunu düşündüler. Fakat yapılan araştırmalar, tahminen 5 milyon yıl önce deniz seviyelerinin yükseldiğini ve Doğu Antarktika'yı sular altında bıraktığını, bunun da tuzlu bir göl oluşumuna yol açtığını gösteriyor. Bu göl, yüksek miktarda demir içeriyor. Demir, şelalenin altında bulunan kaya yatağının aşınmasıyla ortaya çıkıyor ve bu sebeple oksijenle temas ettiği anda paslanan su kıpkırmızı bir renge bürünüyor.

EKSİ 93 DERECE
Antarktika, insanın içini titreten soğuk görüntüsünün hakkını veriyor.
Beyaz kıta dünya üzerindeki en soğuk yer. Şimdiye kadar kaydedilen en düşük sıcaklık, Antarktika'daki bir Rus araştırma istasyonu olan Vostok İstasyonu'nda ölçüldü.
Uydu verileri, sıcaklıkların 10 Ağustos 2010'da -93.2 dereceye kadar düştüğünü gösterdi. Antarktika'da ölçülen en yüksek sıcaklık ise 14,5 derece.
Antarktika'ya en yakın düşük sıcaklığın ölçüldüğü yer Rusya'nın Oymyakon bölgesi. Ülkenin kuzeyinde bulunan ve insanların yaşadığı bu kasabada ölçülen en soğuk hava -72 derece. Yani Antarkatika'dan 21 derece daha sıcak...
Bu fark beyaz kıtanın ne kadar soğuk bir yer olduğunu adeta gözler önüne seriyor.

ZAMANIN DURDUĞU YER
Güney Kutbu'nda, dünyanın zaman dilimlerini belirleyen boylam çizgileri tek bir noktada buluşuyor.
Bu da kutbun teknik olarak her zaman diliminde olduğu anlamına geliyor.
Bu nedenle Antarktika'nın kendi saat dilimi yoktur. Kıtanın çoğu, yazın altı ay sürekli gün ışığı ve kışın altı ay karanlık yaşıyor.
Bu nedenle kıtada zaman daha akıcı görünüyor.

91 YANARDAĞ VAR
İnanabiliyor musunuz Antarktika aktif volkanlar var? Kıta, buzullarla kaplı olduğu için yanardağlarla pek ilişkilendirilemese de durum hiç de öyle değil. Kıtadaki Erebus Dağı, Antarktika'daki Ross Adası'nın batısında bulunan ve dünyadaki etkin yanardağlardan biri.
Buzulların altında 91 yanardağın olduğu ortaya çıktı.
Yanardağların ne kadarının aktif olduğuna dair araştırmalar ise sürüyor.

ÖLÜMCÜL RÜZGARLAR
Antarktika soğuğu başka hiçbir şeye benzemiyor. Kıtadaki rüzgarlar insan hayatını tehdit edecek cinsten. Antarktika'daki yüksek yoğunluğa sahip soğuk hava, kıtanın donmuş iç kısmından başlıyor ve kıyıdaki yamaçlardan büyük bir hızla esiyor. Bu da saatte 320 kilometre hıza varan rüzgarlar oluşturuyor.
Bu rüzgar çeşidine 'katabatik rüzgar' deniyor.
Atmosferdeki soğuk havanın 10 bin metrelik dikey alçalmasıyla katabatik rüzgarı ortaya çıkıyor. Antarktika'da dışarı çıkarken doğru bir korunma yöntemi izlemezseniz ölümcül olabiliyor.

KARADAKİ EN DERİN NOKTA
BUGÜNE kadar karada bilinen en derin nokta, Ürdünİsrail sınırındaki Ölü Deniz'in kıyısıydı. Ancak Antarktika'da yapılan araştırmalar bunun hiç de öyle olmadığını gösterdi.
Zira beyaz kıtada öyle bir yer var ki derinliği okyanustaki vadilerle yarışıyor. Antarktika'daki Denman Buzulu'nun altında tespit edilen yer, dünyada karadaki en derin nokta olarak işaretlendi. Bu çukur, beyaz kıtanın zeminini inceleyen yeni bir harita çalışması sırasında bulundu. Buzla dolu kanyonun derinliği su seviyesinin altında 3,5 kilometreye iniyor. Bu derinliğe kara üzerinde yaklaşabilen başka bir çukur yok. Yalnızca okyanus altındaki bazı noktalar bundan daha derin olabiliyor.

TÜRKİYE'DE ORADA
DÜNYA devletlerinin her yerde hak iddia etme gibi bir huyu var. Bu durumun Antarktika'da yaşanmaması için bir dizi önlem alınmış.
53 ülke tarafından kabul edilen ve 1961 yılında uygulanmaya başlanılan Antarktika Anlaşması, ne mutlu ki kıtayı koruyor. Bu anlaşma ile aslında Antarktika'nın hiçbir ülkeye ait olmadığı tescillenmiş durumda.
Kıta bilime ve barışa adanmış durumda. Dünyanın her yerinden bilim insanları buraya gelip araştırmalar yapıyor ve evrensel bilime katkıda bulunuyor. Antarktika'da keşif yapan ülkelerin arasında Türkiye de bulunuyor.
Kıtada farklı ülkelere ait yaklaşık 100 bilim üssü bulunuyor. Ayrıca, anlaşma ile kıtada askeri faaliyetler de yasaklanmış durumda.