Yenidoğan sarılığında doktor kontrolü önemli

Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. İlyas Yiğit, "Sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de bazı durumlarda bilirubin yüksek seviyelere ulaşıp beyin hasarına ve ciddi nörolojik rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların özellikle ilk 1 hafta- 10 gün içindeki doktor takipleri son derece önemlidir" dedi
ÖZGÜ GEDİK
İnsan hayatının ilk 28 günlük sürecine yenidoğan dönemi deniyor. Sağlıklı olarak doğan bebeklerin yüzde 60'ında, prematüre doğan bebeklerin ise yüzde 80'inde erken yenidoğan döneminde sarılık görülüyor. Yenidoğan bebeklerde görülen sarılıkların çoğu fizyolojik sarılık, yani belli bir tehlike sınırını aşmıyor ve bir iki haftada kendiliğinden geçiyor. Fakat yine de yenidoğan bebeklerde sarılığın erken tespiti ve takibinin oldukça önemli olduğunu dile getiren Martı Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Dr. İlyas Yiğit, "Sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de bazı durumlarda bilirubin yüksek seviyelere ulaşıp beyin hasarına ve ciddi nörolojik rahatsızlıklara sebep olabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların özellikle ilk 1 hafta- 10 gün içindeki doktor takipleri son derece önemlidir" dedi.
*Sarılık nasıl ortaya çıkar?
Vücutta yaşlanmış olan eritrositlerin (kırmızı kan hücresi) yıkılması sonucu bilirubin adı verilen madde açığa çıkar. Yenidoğan döneminde bilirubin yapımı erişkinin 2.5 katıdır. Bilirubin, karaciğerde işlendikten sonra idrar ve dışkı ile vücuttan atılır. Yenidoğan döneminde karaciğere gelen bilirubin yükü arttığından, karaciğerdeki işlevlerde görev yapan bazı maddelerin yetersizliğinden dolayı sarılık artar ve bilirubinin ciltte birikmesinden dolayı sarı renk oluşur. Ciltteki sarılık en iyi, gün ışığında saptanır. Yenidoğan bebeklerin doğumdan sonraki yaş ve ağırlığına göre belirlenmiş sarılık tedavi sınırları mevcuttur. Serumda bakılan bilirubin değeri bu sınırların üzerine çıktığında bebeğe tedavi vermek gerekir.
*Hangi durumlar sarılık riskini artırır?
Fark edilemeyen kan uyuşmazlığı, iyi beslenememe, Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz adı verilen bir maddenin eksikliği, enfeksiyonlar, annede gebelikte şeker hastalığı olması, prematüre doğum gibi faktörler bebekte sarılık riskini arttıran faktörler.

ÖNCE KARIN, SONRA AYAKLAR
*Yenidoğan sarılığı nasıl anlaşılır?
Sarılık genellikle yüzde başlar ve serum seviyesi arttıkça önce karna sonra da ayaklara ilerler. Hayatın ilk 24 saatinde ortaya çıkan sarılık acil dikkat gerektirir. Böyle bir durumda mutlaka hekime danışılmalıdır. Beslenmesi yeterli olmayan bebeklerin sarılık riski yüksektir. Bebeklerin anne sütü ile sık sık beslenmesi gerekmektedir. Sarılığı olan bebeğe serum suyu verilmesi, şekerli su verilmesi, yüzünün sarı tülbentle örtülmesi gibi uygulamaların faydası yoktur.
*Anne sütü sarılığı nedir?
Anne sütü ile beslenen bebeklerin bir bölümünde sarılığın normalde azalması gereken günlerde sarılıkta artma saptanır. Buna anne sütü sarılığı adı verilir. Anne sütü sarılığı erken ve geç anne sütü sarılığı olarak ikiye ayrılır. Erken anne sütü sarılığında yetersiz beslenme söz konusudur. Geç anne sütü sarılığı genellikle 4. günde başlar, sarılık giderek artar ve yüksek değerlere çıkabilir. Sarılığın iyileşmesi 3 aya kadar uzayabilir. Tedavide fototerapi verilebilir veya 1-2 gün anne sütünün kesilmesi tedavi seçeneklerinden birisidir. Anne sütüne 1-2 gün ara verilmesi durumunda ise mutlaka anne sütü pompayla boşaltılmaya devam edilmelidir. Anne sütü sarılığının kesin nedeni bilinmemektedir.
*Bebekte sarılık oluşması durumunda ne yapmalıyız?
Bebekte sarılık saptanması durumunda mutlaka sağlık kuruluşuna başvurmak gerekmektedir. Yenidoğan sarılığının tanısı fizik muayene ve basit laboratuvar testleri ile konabilir. Serumda bakılan bilirubin seviyesi belli değerlerin üzerine çıktığında mutlaka tedavi vermek gereklidir.
*Tedavi yöntemlerinden bahseder misiniz?
Tedavide en sık kullanılan yöntem fototerapi adı verilen ışık tedavisidir. Fototerapi sayesinde bilirubin vücuttan atılır hale getirilir. Fototerapide kullanılan floresan lambalar özeldir. Fototerapi bebeğe zarar vermez. Tedavi sırasında bebek üzerinde sadece alt bezi bulunur. Bebeğin gözleri ışıktan zarar görmemesi için özel göz bantlarıyla kapatılır.
Fototerapi vücuttaki bilirubin seviyelerini güvenli sınırlara düşürmede etkili olmazsa bebeğe kan değişimi uygulanabilir. Vücuttaki bilirubin seviyesinin çok yüksek değerlere çıkması halinde bilirubin beyinin belirli bölgelerinde birikir ve kernikterus adı verilen bir hastalığa yol açar. Kernikterus ölümcül ve vücutta çok ciddi hasarlar bırakabilen nörolojik bir hastalıktır.

Uzaması haline kan ve idrar tetkiki yapılmalı
*Sarılığın uzaması durumunda ne yapmalıyız?
Miadında doğan bebeklerde 14 gün, prematüre doğan bebeklerde 21 günden sonra serumda ölçülen bilirubin değeri 10 mg/dl üstünde olması uzamış sarılık olarak adlandırılır. Uzamış sarılık durumunda altta yatan başka ciddi bir problem olabileceği düşünülmelidir. Anne sütü sarılığı, kanamalı hastalıklar, idrar yolu enfeksiyonu, doğumsal enfeksiyonlar, doğumsal tiroid bezi bozuklukları uzamış sarılığa neden olabilir. Uzamış sarılığı olan bir yenidoğan bebeğin takip ve tedavisinin planlanabilmesi için altta yatan nedenin bilinmesi gerekir ve bebeğe bazı kan ve idrar tetkikleri yapılması gerekmektedir.
Rh uygunsuzluğuna dikkat
*Yenidoğan sarılığında kan uyuşmazlığının etkisi nedir?
Anne ile bebek arasında Rh uygunsuzluğu mevcutsa aşırı kan yıkımına bağlı olarak sarılık riski yüksektir. Sarılık genellikle ilk 24 saatte başlar ve ağır seyredebilir. Burada anne Rh negatif, bebek Rh pozitiftir. Bebeğin kırmızı kan hücreleri plasentayı geçerek annenin dolaşımına geçer. Annenin kırmızı kan hücrelerinde duyarlılık oluşturur ve antiD antikorlar oluşur. Bu bağışıklık cevabı ancak Rh pozitif bir bebeğin doğumundan veya yapılan düşükten sonra ortaya çıkar. Ancak ilk yapılan doğum veya düşükten sonraki 72 saat içinde RhoGam enjeksiyonunun yapılması daha sonra doğacak bebeklerin yaşamını tehlikeye sokacak antikorların oluşmasını engelleyebilmektedir ve olası sarılık riskini azaltmaktadır. Gebeliklerin yaklaşık yüzde 15'inde anne O grubu, bebek A veya B grubundandır. Bu durumda da ABO uyuşmazlığından söz edilir ve hastada kan yıkımına bağlı olarak sarılık oluşabilir. Bu durum Rh uygunsuzluğu kadar tehlikeli olmasa da bebeklerde ciddi sarılık oluşturabilir.