Osteoporozdan korunma çocuklukta başlamalı

İleri yaşlarda oluşabilecek kemik erimesinden korunmak için, çocukluktan itibaren kalsiyumdan zengin beslenmek, menopozda ve yaşlılıkta ise beslenmeye ek olarak kalsiyum almak, egzersiz yapmak, sigara ve alkolden uzak durmak gerekiyor
Halk arasında "kemik erimesi" olarak bilinen osteoporoz, düşük kemik kütlesi ve kemik dokusunun mikro yapısındaki bozulma sonucu kemik kırılganlığına yatkınlık ve kırık riskinde artış ile karakterize bir hastalık olarak tanımlanıyor.
Geçmişte dikkat çekmeyen bu hastalık; gerek yaşlı nüfusun artması, gerekse kırıklara neden olarak bireylerin hayat kalitesini etkilemesi nedeni ile giderek daha çok dikkat çekiyor ve önem kazanıyor.
Ağır bedensel aktivitelerin azalması, ortalama ömrün uzaması, insanların daha ince ve narin görünme isteği ise bu hastalığın sıklığını artırıyor. Büyüme dönemi tamamlandıktan sonra kadınlarda kemik dokunun yüzde 30-50'si erkeklerde yüzde ise yüzde 20-30'unun zaman içinde kaybolduğunu dile getiren Martı Tıp Merkezi'nden Ortopedi Uzmanı Op. Dr. Hasan Can Köseoğlu, "İleride osteoporotik olma riskini en aza indirmek için çocukluktan itibaren kalsiyumdan zengin beslenmek, menopozda ve yaşlılıkta diyete ek kalsiyum almak, yürüyüş, merdiven çıkma, yüzme gibi egzersizler yapmak ve en önemlisi sigara ve alkol kullanmamak oldukça önemlidir" diyor.
*Osteoporoz nasıl oluyor?
Kemik devamlı olarak yapılan ve yıkılan, kendini yenileyen bir organdır. Gençlerde kemik yapımı, yıkımına eşittir. Yaş ilerledikçe giderek yıkım, yapımdan daha fazla olur ve kemik kitlesi azalır. Kadınlarda östrojen denilen hormon kemiklerin yıkımını önlemektedir. Adetten kesilmeyle (menopoz), bu hormon azaldığından kemik yıkımı artar.
*Menopozun hangi devresi osteoporoz için önemlidir?
Kemik kaybı, menopozun ilk 5 yılında en fazladır. Sonraki yıllarda kemik kaybı hızı azalarak devam eder.
*Osteoporozun kişilere zararı ne olabilir?
Osreoporoz kemikleri kolay kırılabilir yapar, kalçanın veya omurların kolaylıkla kırılmasına, boy kısalmasına, kamburlaşmaya, sırt ağrılarına, göğüs kafesinin şekil değişikliğine ve hacminin azalmasına neden olur. Küçülmüş göğüs kafesi kalp ve akciğerin normal çalışmasını engeller. Kalça kırıkları ameliyat gerektirir, ameliyat sonrası kemiğin kaynaması da zordur. Kaynamayan kemikler, hastanın yürüyememesine, başkalarına bağımlı olmasına ve hareketsizliğe neden olarak kemiğin daha da erimesine neden olur.

KADINLARDA DAHA SIK
*Osteoporoz olup olmadığımızı nasıl anlarız?
Birçok kişi kemik kaybı olduğunun farkında değildir ancak kırık oluşunca fark eder. Normal şartlarda kemik kaybını anlamayız. Çok yavaş oluşan bir olay olduğu için belirgin şikayetlere yol açmaz. Osteoporozda ilk bulgular boy kısalması, omuzlarda ve kalçalarda yuvarlaklaşma ve bel - sırt ağrısıdır. Hastalıktan şüphelenilmesi halinde kemik ölçümü yapılmalıdır.
*Osteoporozu kolaylaştıran faktörler nelerdir?
Kalsiyum eksikliği, D vitamini eksikliği, sigara içilmesi, fazla alkol alınması, bazı ilaçlar, aşırı kafein alınması kemik yapan hücrelere zararlıdır. Bazı hastalıklar, hareketsiz yaşantı kemik erimesi riskini artırır. Osteoporoz kadınlarda erkeklere, ince yapılılarda şişmanlara ve kısa boylularda uzun boylulara göre daha çok görülür.
*Sigara ile osteoporozun ilişkisi nedir?
Sigara kemik yapan hücreler için zararlıdır, kemik erimesi yapar. Sigara miktarı ve kullanım süresi ile kemik kitlesi kaybı orantılıdır. Sigara içen kadınlarda menopoz da daha erken olur.
*D vitamininin osteoporozda önemi nedir?
Kalsiyumun bağırsaktan emilebilmesi için D vitamini gereklidir. Derimizde mevcut aktif olmayan D vitamini, güneş ışınları ile aktif hale geçer. Güneşe yeterli maruz kalmamışlarda, D vitamini eksikliği olur. Güneş ışığının az olduğu ülkelerde süt, D vitamini ilave edilerek satılmaktadır. Yaşlıların evden fazla çıkmamaları sonucu, güneşe maruz kalamamaları, osteoporozu daha da kolaylaştırır.
*Osteoporoz sadece kadınlarda mı olur?
Osteoporoz erkeklerde de görülür. Erkeklik hormonu kemikleri erimeye karşı korumasına karşın, 60 yaşına ulaşmamış erkeklerin yüzde 10da osteoporoz vardır. 65 yaş sonrasında ise risk kadınlardaki kadardır. Risk faktörleri olanlar, yaygın kemik ağrıları olduğunda osteoporoz olup olmadığının anlaşılması için doktorlarına başvurmalıdır.
*Osteoporoz tanısı konanlarda tedavi ile kemikler normale dönebilir mi?
Osteoporotik kemikler, genellikle mevcut tedavilerle tam normale dönemeyebilir. Fakat kaçınılmaz olan kemik kaybı, tedavi ile durdurulabilir, hatta bazen bir miktar kemik kazanılır. İlaç tedavisi ve düzenli egzersiz ile kemik kitlesi artırılır.
*Osteoporozlu hastalarda kırıklar en sık nerede olur ?
Osteoporozdan en fazla etkilenen kemikler omurga, kalça, el bilek ve omuz kemikleridir, kırıklar en sık bu kemiklerde olur. El bileği ve omurga kırıklarının tedavisi oldukça kolaydır ancak kalça kırıklarının ölüme bile yol açan ciddi komplikasyonları vardır.
*Osteoporozlu hastaların düşme, çarpma gibi bir neden olmadan da kırıkları olabilir mi?
Nadiren belirgin bir neden olmaksızın veya şiddetli olmayan düşme ve çarpmalarla osteoporotik kemikler kırılabilir. Özellikle omurga kırıkları bazen hiçbir sebep yokken olur ve hiçbir belirti vermez.
*Menopoza girmek üzere veya menopozda olanlar nasıl tedavi olmalıdır?
Menopoza girildiğinde doktorunuzla hormon tedavisinin sizin için uygun olup olmadığını tartışın. Bu konuda bir jinekolog veya endokrinologtan yardım alabilirsiniz.
*Gıdalarda Kalsiyum var mıdır? Yoksa ilac olarak mı alınmalıdır?
Süt ve sütten yapılmış gıda maddelerinin kalsiyum içeriği yüksektir. Her gün belirli miktarlarda, çocukluktan itibaren tüketilmelidir. Yaşlılar, iyi beslenemediğinden kalsiyum, ilaç olarak günde 1-1.5 gr olarak alınmalıdır. Ayrıca menopoz ve emzirme döneminde ilave kalsiyum alınabilir.
*İlerde osteoporotik olmamak için neler yapılabilir?
* Çocukluktan itibaren kalsiyumdan zengin diyet, menopozda ve yaşlılıkta diyete ek kalsiyum alın.
* Yürüyüş, merdiven çıkma, yüzme gibi egzersizler yapın. Haftada enaz 3 gün sert adımlarla 30-45 dk yürüyün.
* Ağırlık taşımanın da faydasıı vardır. Onun için, çarşı filelerinizin bir kısmını, eğer sağlığınızı bozmayacaksa (kalp hastalığı gibi) kendiniz taşıyın.
* Güneşli günlerde, açık havada cildinizi güneşe maruz tutun.
* Sigara, alkol ve kemik yıkımını artıran ilaçlar kullanmaktan kaçının.
* Menopoza girince, almanız sakıncalı değilse uzun süreli (5-10 yıl) hormon tedavisi kullanın.
* Kortizon, heparin, antiepileptik gibi ilaçlar kullanırken bir uzmandan yardım alın.
* Kemik metabolizmasını etkileyen hastalığınız varsa uygun ve erken tedavisini sağlayın.
İKİ TİPİ VAR
* TİP 1 : 50 - 75 yaş arası kadınlarda görülür.Kemik iliğindeki kayıp fazladır.Omurga ve el bileği kırıkları daha sıktır. Hormon değişiklikleri vardır.
* TİP 2 : 70 yaş üstünde görülür. Kadın ve erkeklerde eşit oranda görülür.Kemik bütününde kayıp vardır. Kemik bölgesinde kırık riski yüksektir. Genellikle kadınlarda menapoz onrası dönemde daha sık görülür. Fakat erkeklerde ve bazı hastalıklar sonucu her yaşta insanlarda görülebilir. Osteoporozun kesin neden olduğu tam olarak bilinemez. Fakat bazı faktörler osteporozu hazırlar.
* Yaşlanma
* Hareket azalması
* Östrojen hormonu seviyesinin azalması
* Kortizon kullanımı
* Aşrı tiroid hormonu
* Aşırı alkol alınması
* sigara kemik kaybını arttırır.
Kemik ölçümü nedir?
Kemiğin ölçümü kemiğin içindeki mineralleri ölçebilen bir alet ile yapılan tetkiktir. Genellikle dual energy x-ray prensibi ile çalışan densitometre denen cihazlarla ölçülür. Tetkik süresi yaklaşık 15 - 20 dakikadır. Standart olarak kalça, bel veya her iki bölgeden ölçümler yapılır. Tetkik ağrılı ve sıkıntılı değildir ve bilinen bir riski yoktur. Bu tetkik sadece kemiklerde mineral yapıyı gösterir fakat kemiğin mikroskopi yapısını göstermez. Bundan dolayı kemik gücünün kesin durumunu belirtmez. Ölçüm sonuçları toplumdaki normal kişilerin kemik yapıları ortalamasına göre yapılır. Bu tetkik kemiğin kırılmaya yatkınlığını gösterir fakat ne zaman olacağını göstermez.