Birkaç ay gecikmeyle de olsa "Orta Vadeli Program" çarşamba günü açıklandı. 3 yıllık bir dönemi kapsayan programda ekonomide uygulanacak önlemler yer aldığı gibi krizin yarattığı tahribata yönelik itiraflar da bulunuyor. Programın detaylarını gruplandırdığımızda iki temel başlık göze çarpıyor. Birincisi kısa vadede "potansiyel büyüme seviyesine" ulaşacak "özel sektör öncülüğünde" bir büyüme modeli, ikincisi "orta vadede" uygulanacak "yapısal reformların" devreye girmesi.
Devlet Planlama Teşkilatı'nın web sitesinden ulaştığımız 38 sayfadan oluşan programın dikkat çeken bazı genel tespitleri şöyle;
- Küresel krizin faturasını ağır ödeyen ülkelerin başında geliyoruz. Hem küçülme rakamlarımız hem de işsizlik oranları bunu net bir şekilde teyit ediyor. Bu yıl krizin çıkış ülkesi olan ABD ve ardından ilk durağı AB'de büyüme oranları sırasıyla yüzde -2.6 ve -3.9 bekleniyor. Bizim kategorimizde olan Brezilya yüzde 1 ve Arjantin yüzde 3.5 küçülecekler. İşsizlik rakamlarında da öndeyiz. ABD'de yüzde 9.7, euro bölgesinde yüzde 9.5 gerçekleşecek işsizlik oranı Türkiye'de yüzde 14.8 seviyesinde yılı kapatacak.
- Program tek bir senaryoya göre hazırlanmış. Hükümet, krizin geride kaldığına ve bundan sonraki 3 yıl içinde geri dönüş olmayacağını varsayıyor. Oysa bir olasılık, son krizden kurtulmak için alınan önlemlerin bedelinin ödenmesi sonrasında yeniden bir düşüş yaşanacağı yönünde. Bu yüzden büyüme oranlarından türetilen grafiğin V değil W formasyonu yapma olasılığı da var.
BİR TEMENNİ Mİ?
- Programda her zaman alışık olduğumuz "temenni" niteliğinde kulağa hoş gelen önlemler de göze çarpıyor. Örneğin, refah seviyesi yükseltilecek, istihdam artırılacak, bin 250 kişi istihdam edilecek, KİT'ler yeni yönetim modeline kavuşturulacak, özel sektör öncülüğünde bir büyüme modeli uygulanacak.
- Orta vadede yapısal reformların gündeme alınması ve ivedilikle uygulanmasının planlanması oldukça önemli. Uygun iklim varken yapılmayan reformların bu sefer yapılmasındaki kararlılık sinyali bile bir umut ışığı içeriyor.
- Programda öngörülen önlemlerin hangi kaynaklardan ve hangi zaman dilimi içinde yapılacağı çok net değil. Bu tür programların en hayati noktası hangi önlemlerden öte nasıl ve hangi kaynaklarla yapılacağıdır. Zaten, iktisadi programlar şablon gibidir. Sadece ülkenin kendine has iç dinamikleri ve demografik özelliklerine göre bazı önlemler o şablona monte edilir.
TUTARLILIK ÖNEMLİ
Gelelim bazı öngörülen verilere;
- Bu yıl yüzde 6 küçülmeyi bekliyor hükümet. Seneye yüzde 3.5, 2011'de yüzde 4 ve 2012 de yüzde 5 büyümeyi öngörüyor. Beklentiler ne yazık ki "potansiyel büyüme oranlarının" oldukça altında kalıyor. Türkiye'nin en az yüzde 5.5 büyümesi gerekiyor ki mevcut işsizlik rakamını koruyabilsin.
- Bu bağlamda, öngörülen büyüme rakamları ile işsizlik rakamları tutarlı görünmüyor. Programa göre işsizliğin 2009'da yüzde 14.8, 2010'da 14.6, 2011'de ise yüzde 14.2 olacağı varsayılıyor.
- Bütçe açıklarının mali disiplinin yeniden sıkılaştırılması ile kademeli olarak düşürülmesi planlanıyor. 2009 yılında bütçe açıklarının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 6.6 düzeyinde gerçekleşecek. Önümüzdeki yıl bu oranın yüzde 4.9'a, sonraki yılda da yüzde 4'e kadar düşürülmesi bekleniyor hükümetçe.
- Her şeye rağmen IMF ile bir anlaşma yapılacak gibi görünüyor.
Daha uzun süre değineceğiz programa. Son söz olarak şunu söyleyebiliriz; her şeye rağmen gerekli önlemler yer almış programda. Umarız temenni düzeyinde kalmaz.