Merkez Bankası'nın yüksek miktarda yaptığı döviz satışına rağmen ateşi dinmeyen kurlar olumsuz etkisini ağır ağır yansıtmaya başladı. Enerji başta olmak üzere bir dizi ürünün elde etme fiyatı belirgin bir şekilde yükseliyor. Kurlardaki her 10 kuruşluk artışın enerji maliyeti üzerindeki marjinal etkisinin 4 milyar dolar olduğu gerçeğini hatırladığımızda akaryakıta yapılan zamların eninde sonunda kaçınılmaz olarak yansıyacağını biliyorduk. Nitekim 5 TL'nin üzerine çıktı benzin.
Global Petrol Prices'ın dolar cinsinden hesapladığı verilere göre benzinin bizden daha pahalı satıldığı 3 ülke var; Danimarka, İtalya ve Norveç. Yani Türkiye sondan dördüncü... Hemen sevinmeyin bizden daha pahalılar diye. Ortalama maaşa göre ne kadar benzin alındığına baktım. Birleşmiş Milletler'in ortalama maaş çalışmasından şu sonuçlara ulaştım. 4 bin doların biraz üzerinde bir tutar ile en yüksek ortalama maaşa sahip ülke olan Lüksemburg'dan sonra ikinci sırada yer alan Norveç'te 3677 dolar ortalama maaş. Benzin fiyatı ise 2.82 dolar. Norveçli bir ayda 1304 litre benzin alabiliyor bu maaşı ile. Türkiye'de 1304 litre benzin alabilmemiz için 2 bin 947 dolar yani 6 bin 778 TL maaş gerekiyor.
ADIM ADIM
Kurlardaki yükselişin zamanla alım gücünü daha da olumsuz etkilemesi doğal olarak bireylerin reel gelirlerinin aşağı gelmesine neden olacak. Sonraki aşama ise şu; kurların fiyatlara geçişkenlik hızı ve ölçüsü yüksek olan sektörlerde talep seviyeleri gerileyecek. Bir adım öteye gidelim... Talebin gerilediği sektörlerde üretim daralması olacak, bir süre stoklarla idare edecek ve nihayetinde küçülecek. Son nokta ise istihdamın gerilemesi... Bu adımlar içinde enflasyon açısından olumlu sayılabilecek bir gelişme algısı yapılabilir. Talep azalırsa enflasyonda düşer. Otomotiv ve elektronik gibi kura bağlı sektörler talepten kopuk olarak her halükarda fiyat ayarlaması yapmak zorunda kalacaklar.
Geçen hafta Merkez Bankası'nın son faiz kararını bir televizyon kanalında yorumlarken spiker "faiz artırım maliyeti yerine kur artırım maliyetini tercih etti Merkez Bankası" yorumu yaptı ve benim fikrimi sordu. Aslında böyle bir tercih yapmadı... Kurların birkaç ay içinde ateşinin düşeceği beklentisini, biraz da "telkinleri" dikkate alarak TL faizlerini artırmamayı yeğledi. 2014 kur politikalarında vurguladığı gibi kurlar piyasa mekanizmasına göre arz ve talep seviyelerine göre belirleniyor. Merkez Bankası'na göre arz ve talebi belirleyen 4 temel faktör var. Birincisi uygulanan para ve maliye politikaları, ikincisi ekonomik temeller, üçüncü uluslararası gelişmeler ve dördüncüsü beklentiler. 4 temel faktörde talebi yukarı itecek yönde seyrediyor.
BELİRSİZLİK ARTIYOR
Bir birine bağlı bu unsurlar içinde beklentiler ön plana çıktı son haftalarda. Tabİi gecikmeden dolayı... Aynı zamanda geçen yıl yanlış kur tahmini ve beklentilerdeki yanılma itirafı da belirsizliği artırdı. İhracatçılar pahalılaşan ithal girdi kullanmanın şikayetini yapıyor. Ama en fazla yakındıkları şey belirsizlik... Tüm iktisadi aktörler her geçen gün kur öngörüsünde zayıflıyor yanılma payları artıyor. Önemli bir detay ekleyelim beklentilerin bozulmasında payı olan; 2001 krizinden bu yana ilk kez 10 gün üst üste yukarı gitti.
5 Nisan kararları öncesinde Merkez Bankası belirsizlik nedeniyle hız kazanan TL'den dolara geçişi engellemek için "forward işlemleri" yapmıştı. Bugünden ileri tarihin kurunu sabitleyip söz konusu ileri tarihte dövizi teslim etmek kaydıyla bugünden döviz işlemi gerçekleştirdi. Açıkçası birkaç ay sonrasının kurunu bugünden sabitleyip belirsizliği azaltmak istedi ve başarılı da olmuştu.
Sözün özü kontrolden çıkmış görünün kurlar yeni yılda gelen maaş artışlarının birkaç katını şimdiden buharlaştırdı...
