Türkiye İstatistik Kurumunu (TUİK) her ay hem tüketim rolü üstlenmiş olan bireylerin hem de üretim yapan firmaların nabzını tutuyor. Geride bıraktıkları 3 ayda nasıl bir performans gösterdiklerini ve gelecek 3 ay için beklentilerini ölçüyor endeksler yardımı ile. Yılın son çalışması her iki ekonomi aktörünün biraz karamsar olduklarını gösteriyor.
TÜKETİCİLERLE BAŞLAYALIM...
Tüketicilerin kişisel mali durumları ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ve gelecek dönem beklentileri ile yakın gelecekteki harcama ve tasarruf eğilimleri belirleyen "Tüketici Güven Endeksi" bir önceki aya göre yüzde 8 gerileyerek 68,9'dan 63,4'e inmiş. Oysa geçen senenin eş döneminde endeks değeri 73,6 değerinde kalmış. Bireylerin hanelerine gelen gelir azaldığı gibi gelecek 12 ay içinde de düşüşün süreceği öngörüsü yapmışlar.
Aynı zamanda gelecek yılda ekonominin genel durumu hakkında da karamsarlar.
ZİNCİRLEME BEKLENTİLER
Ekonomik görünümün negatif olacağı öngörüsü doğal olarak işsizlik oranında ne olur sorusuna "düşüş olmaz, artar" yanıtı vermelerine neden olmuş. Olumsuz beklentileri zincirleme diğer sorulara da yansımış. Tüketiciler mevcut durumun dayanıklı tüketim malı için harcama yapmanın uygun olmadığı yanıtı verdikleri gibi gelecek 12 ayın da uygun olmayacağını düşündüklerini söylemişler.
Otomobil ve konut alma soruları da olumsuz cevaplandırılmış tüketiciler tarafından...
Endeks değeri açısından en düşük seviye tasarruf alt kaleminde olmuş. Yüzde 16,7... Kısa bir hatırlatma; Endeks 0 ile 200 aralığında değer alıyor. Endeksin 100'den büyük olması tüketicilerin iyimser yani ekonomiye güven duyduklarını, 100'den küçük olması ise tam tersi tüketicilerin karamsarlaştığını gösteriyor.
Sektör temsilcileri tüketiciler kadar karamsar değiller. TÜİK firmaları faaliyet gösterdikleri 3 farklı sektöre göre değerlendiriyor; Perakende ticaret, hizmet ve inşaat... En iyimser olan üreticiler inşaat sektöründen... Son 3 ayda inşaat faaliyetleri ve alınan siparişlerin düşmesine rağmen hem çalışacak sayısı hem de satış fiyatları beklentileri açısından gelecek 3 aydan umutlular.
YATIRIM İŞTAHI
Perakende ticaret sektörü geride bıraktığımı 3 ayı iş hacmi ve mevcut stoklar bakımından olumlu geçirmişler. Ancak gelecek 3 ayın benzer şekilde geçeceğini sanmıyorlar.
Hizmet sektörü de parlak bir 3 ay geride bırakamamış.
Hizmetlere olan talep aşağı gelmiş, bunun sonucunda işlerinde daralma gerçekleşmiş. Önümüzdeki 3 ayda iş hacimlerinde biraz daha gerileme bekliyorlar. Dolayısıyla istihdamı da sınırlayacakları yanıtını veriyorlar.
Üç sektörün ortak paydası ise "sabit sermaye yatırımı"... Bina, makine gibi üretim sırasında uzun süre kullanılabilen duran varlıkların üretilmesi için yapılan harcamalar olarak tanımlıyoruz. Ne yazık ki firmalar bir süredir yatırım iştahları kapalı olduğu gibi gelecek 3 ayda da yatırım yapmaktan yana görünmüyorlar.
Tabi belirsizliklerin azalması, ekonominin daha stabil hale gelmesi ve piyasalardaki oynaklıkların azalması yatırım için yeniden uygun iklim yaratacaktır.
Sözün özü, Trump'ın başkan seçilmesi İngiltere'nin AB'den çıkmaya hazırlanması, jeopolitik riskler, lanetlediğimiz terör olayları ve bazı siyasi gelişmeler son günlerini yaşadığımız 2016'nın ekonomik performansını olumsuz etkiledi. Umutlarımızı yeni yıla taşıyoruz.
Umarız tüketici ve üreticilerin beklentileri kadar olumsuz başlangıç yapmayız 2017'ye...
ÖZET: Bazı olumsuz faktörler tüketici ve üreticilerin ekonomiye duydukları güveni düşürdü.