Rusya-Ukrayna savaşının fazla sürmeyeceği beklentileri boşa çıkmış ve belirsizlik etkisini göstermeye başlamışken, iki taraftan tansiyonu düşürücü açıklamalar geldi. Böylece az da olsa piyasalar nefes alabildiler.
Ancak olumlu gelişmelerin devamı gelir mi sorusuna evet yanıtı verebilmemiz için biraz daha zamana ihtiyacımız olacak. Dolayısıyla piyasalardaki iniş çıkışlar da bu belirsizlik ortamında sürecek gibi görünüyor. Resmen spekülatörlere gün doğdu.
Savaş öncesinde stagflasyon olasılığı zaten dikkate alınıyordu. Yani hem yüksek enflasyonun hem de durgunluğun bir arada olacağı ve işsizliğin sürece eşlik edeceği ekonomik durum birçok ülke için kendini hissettiriyordu.
BAZ SENARYO ÇÖPE GİTTİ
Geçen yıl özellikle gelişmiş ülke ekonomilerinde enflasyon oranlarının belirgin bir şekilde yükseldiğini görmüştük. Çünkü pandeminin neden olduğu arz yanlı gelişmeler ki bunların başında tedarik zincirindeki bozulmalar, üretimde kullanılan bazı temel girdi maliyetlerinin yükselmesi, tarımsal emtia arz açıkları ve taşıma zorlukları enflasyonların yönünü yukarı çevirmesinde etkili olmuştu.
Talep tarafı da merkez bankalarının genişleyici para politikaları ile açtıkları kredi kanalları ve bunun yarattığı tüketim talepleri sonucu şişmişti.
Diğer taraftan pandemi belirsizliği gölgesinde geçen 2020 yılı küçülme ya da durgunlukları yerini baz etkisiyle de 2021'de yüksek büyüme hızlarına terk etmişti.
Bu yıla yönelik beklentiler ise şöyleydi. Küresel enflasyonda arz yönlü etkiler ağır basıyor, merkez bankalarının parasal sıkılaştırma politikaları ile talepler baskılanacak başta enerji ve metaller olmak üzere birçok emtiaya olan talep azalacak ve fiyatlarda yarıyıl itibarıyla normalleşmeler başlayacak.
Tabii aynı zamanda merkez bankalarının sıkı para politikaları büyüme hızlarının düşmesine neden olacak ve küresel ekonomi yüzde 3-4 aralığında bir oran ancak yakalayabilecek.
TARIMSAL EMTİALAR SIRADA
Ne yazık ki savaş ile baz senaryo ilk iki ayda çöpe gitmiş oldu. Batı ve Rusya arasında satranç oyunu benzeri stratejik hamlelerin gelmesi bir taraftan enflasyonların daha da yükselmesinin diğer taraftan da durgunluğun derinleşmesinin yolunu bugüne kadar açtı. Batının Rusya'nın finans ve ödemeler sistemini çökertecek aksiyonlar Rusya tarafından üstün olduğu ana metal ve gıda emtialarının ihracatını durdurması ile karşılık bulunca fatura tüm ülkelere kesilmiş oldu. Petrol ve doğalgazdaki rekor fiyat artışlarını şimdi nikel ve paladyum gibi metaller izliyor.
Nikelin tonu 20 bin dolardan 80 bin dolarlara kadar çıktı.
Paladyum da 1.700 dolardan 3.100 dolara yükseldi.
Ülkeler sıkıntı yaşadığında hızlı bir şekilde yerli üretime geçemiyorlar. Geçen sene bir çip 1 dolar civarından 900 dolarlara kadar çıkmış üretici olmayan ülkeler bunu çaresizce kabullenmişlerdi.
Şimdi sırada Ukrayna'nın ihracat sınırlamasına gitmesi ile tarımsal emtialar var.
Ukrayna hâlihazırda arpa, şeker, tuz, et, çavdar ve karabuğday ihracatını yasakladı bile. Her iki ülkenin en fazla buğday üreticisi olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda ekmekten makarnaya, bisküviden birçok temel yiyeceğe gelecek zamları tahmin edebiliyoruz daha doğrusu tahmin etmek istemiyoruz.
Her ne kadar önümüzdeki günlerde Rusya-Ukrayna gerginliği denklemden çıksa dahi küresel ekonomiyi gerçekten zor günler bekliyor. Özellikle de gelişmekte olan ülke ekonomilerini. Çünkü yüksek enflasyon daha agresif FED, daha agresif FED ise daha güçlü dolar anlamına geliyor.
Gelişmekte olan ülkelerde şuan itibarıyla reel faiz ortalaması yüzde 1.3'lerde.
Şu gerçeği hatırlatarak yazımı sonlandırayım. Artık merkez bankalarının, çoğul eki kullanmayabilirdim, enflasyon gerçeğinden kopuk faiz politikası izleme lüksleri kalmadı. Ulusal paraların önündeki en güçlü kalkan da politika faiz oranı olacak.