Türkiye'de geçtiğimiz yıldan bu yana arabuluculuk sistemi uygulanıyor. İşçi ve işveren anlaşmazlıklarında mahkemeye gitme şartı artık arabulucuya müracaattan geçiyor. Yani dava açmak isteyenler önce arabulucuya gidecek, eğer sorun çözülemezse mahkemeye gidebilecek.
Zaten bize gelen soruların çoğuna verdiğimiz cevaplarda da "arabulucuya gidin" diyoruz.
EKSİK BİLGİLER VAR
Özellikle tazminat, işe dönüş ve maaş alacakları gibi konularda arabulucu şartı bulunuyor. Bu konuda bazı eksik bilgiler olduğunu gelen sorulardan anlıyorum. O yüzden bugün size kısa bir arabulucu rehberi hazırladım.
Sistem neleri kapsıyor?
Arabulucuya gitme zorunluluğu olan konular, ücret, fazla mesai alacağı, yıllık izin ücreti, resmi tatil ücreti, ikramiye, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, işe iade ve işveren alacağı taleplerinden oluşuyor.
Bu tür anlaşmazlıklarda mahkemeden önce arabulucuya gidilmesi zorunlu.
Direkt mahkemeye başvuranların talepleri ne olacak?
Arabulucuya gitmeden önce iş mahkemesine başvurulmaması gerekiyor.
Ancak İş Mahkemesi'ne gidildiğinde mahkeme arabulucuya gitme şartı arayacak. Bunu göremeyince talepler usulden reddedilecek.
O yüzden zaman kaybı yaşamamanız için önce arabulucuya gitmek gerekiyor.
Başvuru için bir süre sınırı var mı?
Evet var. İşçinin sözleşmesinin sona ermesinin kendisine bildirilmesinden sonra 1 ay içinde başvurması gerek. Bu süreyi geçirmemek gerekiyor.
Arabulucu nasıl seçilecek?
Başvuru karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki arabuluculuk bürosuna, arabuluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne yapılacak.
Bunun için adliyelerden bilgi alınabilir.
Dava ne kadar sürede çözülecek?
Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırmak zorunda.
Bu süre en fazla bir hafta uzatılabiliyor. Böylece dosyanın bir ay içinde sonuca ulaştırılması gerekiyor.
Daha önce yıllar süren ve insanları canından bezdiren dava aşamaları böylece 1 aya kadar inmiş bulunuyor.
Arabulucu hizmeti ücretli mi?
Evet arabulucular için ücret ödeniyor. Ücret tarifeleri her yıl Ocak ayında belirlenip ilan ediliyor. Bu tarife dışında ücret alınmıyor.
Ücret kim tarafından ödenecek?
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaları hâlinde, arabuluculuk ücreti, aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanıyor.
Varılan anlaşma bağlayıcı mı?
Tarafların arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varmaları halinde, söz konusu anlaşmanın kapsamı anlaşma belgesinde düzenlenir. İmzalanan anlaşma belgesi mahkeme kararı niteliğinde belge sayılıyor.
Bu yüzden anlaşılan konuların yargıya taşınması mümkün olmuyor.
Anlaşmaya vardığınızda imzalayacağınız belgeleri iyi okumanızı tavsiye ederim.
Taraflar anlaşamazsa ne olacak?
Arabulucuya gitme zorunluluğu bulunuyor ama anlaşmayla sonuçlanacak diye bir zorunluluk bulunmuyor.
Anlaşma sağlanamadığında mahkemeye gidilebiliyor.
Anlaşma olmadığı takdirde arabulucu şartı yerine gelmiş olduğundan iş mahkemelerine dava açılabiliyor.
Arabulucu toplantısına gidilmezse ne olur?
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtiliyor ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutuluyor. Her iki tarafın da ilk toplantıya katılmaması durumunda ise konu yine mahkemeye taşınıyor.
Yasadan önce açılan davalar ne olacak?
Daha önce açılan davalar normal seyrinde devam edecek ve onlarda arabulucu şartı aranmayacak.
3.600 GÜN EMEKLİLİĞE YETER
Annem 20.03.1964 doğumlu. Şu an 3208 gün sayısı var. 01.01.1995'de ise girişi var. 3600 günde emekli olabilir mi? Uğur ÖZDER
Annenizin işe giriş tarihine göre emeklilik şartları 20 yıl 51 yaş ve 5750 gün.
Yılı tamam, yaşı tamam primi eksik. Eğer 1995'ten sonra doğumları varsa borçlanabilir, ya da çalışarak tamamlayabilir. Bunlara imkan yoksa 3.600 günden de emeklilik şansı var. Ancak orada da yine primi eksik.
Primini 3.600'e tamamlarsa bu kez yaş şartı devreye giriyor. 3.600 günle emeklilik için 58 yaşını da doldurmuş olması gerekiyor.
EVLENMEZSE MAAŞ ALIR
Emekli bir kadın ölen kocasından dul maaşı alabilir mi? Alırsa emekli maaşı kesilir mi? Suzan KARACA
Dul maaşı olarak da bilinen ölüm maaşı vefat eden eşin maaşının yaşayan eşe verilmesidir.
Bunun için gelir şartı aranmamaktadır.
O yüzden eşi vefat eden emekli bir kadın ya da erkek eşinin üzerinden dul maaşı alabilir. Dul maaşı sadece vefat halinde ve evlenildiğinde kesilir. Evlenen birisi tekrar boşanırsa yeniden ilk eşinden maaş almaya devam eder. Gelirin olması maaşın oranını değiştiriyor. Yani geliri olmayan bir eş yüzde 75 oranıyla maaş alırken emekli ya da çalışan eş yüzde 50 oranında maaş alıyor.