Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de 18 yaşın altında çocuk ve gençler çalışabiliyor. Ancak bu iş kuralsız biçimde yapılamıyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nca (TÜİK) yapılan, 2012 yılı Çocuk İşgücü Anketi'ne göre Türkiye'de 893 bin çocuk ekonomik faaliyetteydi. Çocuk işçiliğiyle sorunu ortadan kaldırmak için kararlı politikalar uygulayan Türkiye, bu doğrultuda 2018'i 'Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı' ilan etmişti. Şu anda da 'Mevsimlik Tarım İşçileri Projesi'ni (METİP II) uygulayan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 'Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Ulusal Programı'nı (2017-2023) toplumun tüm kesimlerinin katılımıyla yürütmeyi sürdürüyor.
KURALLARA UYMAK LAZIM
Bu mücadele devam ederken yasalarımızda da çocukların çalışmaları ile ilgili kurallar kesin ayrımlarla belirlenmiş durumda. Temel eğitimini tamamlamış (ilköğretim) 14 yaşını bitirmiş 15 yaşını doldurmamış işçi 'çocuk işçi' 15 yaşını doldurmuş 18 yaşını tamamlamamış işçi ise 'genç işçi' olarak belirleniyor. İş Kanunu'na göre on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabiliyor.
RAPORSUZ İŞE ALMAYIN
Genç ve çocuk işçilerin işe alınmadan önce mutlaka işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri veya bunların bulunmadığı durumlarda sağlık ocağı veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek çalışacağı işin niteliğine ve şartlarına göre o işte çalışmaya uygun olduğuna dair sağlık raporu alınması gerekiyor. İşçi çalıştırılmaya devam edildiği sürece 18 yaşını doldurana dek her altı ayda bir yeniden sağlık kontrolünden geçiriliyor.
ŞARTLARA UYMAYAN YANAR
■ Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamıyor. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabiliyor.
■ Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, 24 saatlik zaman diliminde, kesintisiz 14 saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanıyor.
■ Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabiliyor.
■ 2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7.5 saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında 1 saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi gerekiyor.
DİZİ OYUNCUSU OLABİLİR Mİ?
Çocuk işçiler sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabiliyor. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, mesleki eğitiminin devamına engel olamazken, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremiyor.
ÇOCUK İŞÇİLERİN YAPACAĞI İŞLER
1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri
2. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri
3. Büro hizmetlerine yardımcı işler
4. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç)
5. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı
GENÇ İŞÇİLERİN YAPACAĞI İŞLER
1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı işleri
2. Kasaplarda yardımcı işler
3. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler
4. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler
5. El ilanı dağıtımı işleri 6. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler
PARA CEZASI VAR
Çocuk ve genç işçi çalıştırırken kurallara uymayanlar için idari para cezası uygulanıyor. Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı hükümlerine aykırı davrananlara 2.292 TL ceza uygulanıyor. 18 yaşını doldurmamış çocukları ve her yaştaki kadınları yer altı ve su altında çalıştıranlar da 2.292 TL ceza ödüyor. Genç ve çocuk işçileri gece çalıştıranlar için de uygulanan ceza miktarı 2.292 TL.
TAZMİNATTAN KESİNTİ YAPILAMAZ
■ Özel sektörde çalışıyorum. Bu işyerimde 11 yılımı doldurmuş durumdayım. Hiç ara vermeden çalışıyorum. Kaç gün yıllık izin hakkım var? Ayrıca tazminatlı şekilde işten ayrılırsam ne kadar para alırım? Tazminattan kesinti olur mu? Betül ARIKAN
Hizmeti 11 yıl olan bir işçiye İş Kanunu'na göre 20 gün izin verilir. Dolayısıyla sizin de her yıl için 20 gün izin hakkınız var. Bunu isterseniz tek seferde isterseniz 10 gününü tek seferde kalanını bölerek kullanabilirsiniz. İşten kendi istek ve kusurunuz dışında çıkartılırsanız veya emeklilik, evlilik gibi sebeplerle ayrılırsanız kıdem tazminatı alırsınız. Tazminatınız son brüt ücretinizin 11 ile çarpılması sonucu bulunur. Eğer düzenli ödemeler varsa bu da brüt ücrete eklenir. Tazminattan damga vergisi dışında kesinti yapılmaz ve tazminat miktarı tek seferde nakit olarak ödenir.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
1974 doğumluyum 10.12.1998 tarihinde sigortalı olarak işe başladım. 5 bin günüm bulunuyor. Ne zaman emekli olurum? Sadi KAYABAŞ
25 yıl 58 yaş ve 5975 gün şartlarınız var. Her üç şartta henüz tamamlanmamış. Priminizi tamamlayıp yaşınızın dolmasını beklemeniz gerekiyor.