Beyazı dışında yalan sevmeyen biri olarak, çok kandırıldım.
Neticede herkes karşısındakini kendisi üzerinden tanımlıyor. Yine de hayatta belli bir eşiği aştıktan sonra, "Herkesin yalanı da, gerçeği de kendine" diyor insan. Sadece yakınındakilerin yalanı acıtıyor canını. Özellikle de masumiyetini hiç yitirmesin istediğimiz çocuklarımızın yalanları. Üstelik çocuğun yalan söylemesini sadece ahlaki bir sorun olarak görmemek lazım. Yalan söyleyen çocuğun/gencin güvenliğinden de endişe duymak gerek. Peki ama ne oluyor da çocuklar yalan söylüyor?
BASKI YA DA MODEL ALMA
Psikolog Müjde Yahşi, "Çocuklar 2 nedenden yalan söyler. Birincisi; korku ve baskı, ikincisi de taklit ve model almadır" diyor ve açıklamasını şöyle yapıyor: Örneğin; anahtarını kaybeden anne, 5 yaşındaki kızına "Sen aldın biliyorum, itiraf edersen sana oyuncak alacağım" der. Bu baskı ile çocuk, anahtarı almadığı halde "Evet ben aldım" diyebilir. Ya da bir babanın 10 yaşındaki çocuğuna "Söyle çabuk, vazoyu sen mi kırdın" diye hiddetle sorduğu soru, çocuğun vazoyu kırmasına rağmen cezalandırılacağım korkusuyla "Hayır kırmadım" diye yalan söylemesine neden olur. Anne 6 yaşındaki çocuğuyla alışverişe giderken, çocuğunu sıkı sıkı "Sakın babana söyleme" diye tembihlemesi, çocuğun anneyi model almasına ve benzer şekilde yalan söylemesine neden olabilir. Ya da baba araç kullanırken telefonda arkadaşına "Evde dinleniyorum, hastayım" demesi 4 yaşındaki çocuğun babayı taklit etmesine ve benzer şekilde yalan söylemesine neden olabilir.
Ve Psikolog Müjde Yahşi'nin şu saptamasını büyük harflerle yazalım:
BU ÖRNEKLERE DUYGUSAL İHTİYAÇLARI VE EĞİTİMSEL KOŞULLARI YETERİ KADAR KARŞILANMIŞ BİR ÇOCUKTA PEK RASTLANMAZ.
Çocuğun yediği içtiği kadar, duygusal ihtiyaçları ve eğitim koşullarına da önem vermek şart. Aksi her durum, ihmal edilen her bir alan,
yeni bir sorun demek çünkü...
ÖDÜLÜ DE OLMAZ CEZASI DA
Peki hangi çocuklar yalan söylemez?
Psikolog Müjde Yahşi'ye göre en önemlisi yeterli ilgi, sevgi ve şefkat. Yahşi, "Değersizlik ve suçluluk gibi olumsuz duygular barındırmayan, yeterince ilgi, sevgi, şefkat gösterilen, güven temelli bir ilişki kurulan çocuk yalan söylemez" diyor ve ekliyor: Zira yalan söylemeyen çocuk özgüvenlidir ve çevresiyle uyum içindedir. Ebeveynlere önerileri de şöyle: Öncelikle kendi davranış ve tutumlarını gözden geçirmeliler. Gerçeği söyletmek için de ödül ya da ceza yöntemine asla başvurmamalılar.
ÖNEMLİ OLAN 6 YAŞ SONRASI
Çocuk ve yalan konusu, yaş ve gelişim özelliklerine göre değişim gösteriyor.
Kısa kısa bunlara da değinelim:
● Yaşamın ilk 5 yılında çocuklar gerçek ile gerçek dışını ayıramaz ve hayali hikâyeler uydurur. Bunlar yalan özelliği taşımaz.
● Çocuk, 6 yaşını doldurmasına rağmen yalan söylemeye devam ediyorsa, alışkanlıktan söz edebiliriz. Örneğin;
8 yaşındaki çocuğun yapmadığı halde ödevini yaptığını söylemesi, ya da arkadaşlarından kopya çekerek başarı elde etmeye çalışması, yalanın alışkanlık haline geldiğini gösterir.
Yalanı alışkanlık haline getirmiş çocukların 2 özelliği vardır:
1- Kendilerini kontrol edememeleri 2- Aşırı bencillik Bu iki kişilik özelliğine neden olan şey, aile ve çevrenin çocuk ile olan olumsuz ilişkileri. Yani aile çocuk ile yeteri kadar sağlıklı sosyal ilişkiler kuramamışsa çocuk kendini kontrol edemez ve bencil davranışlarda bulunarak yalan söylemeye devam eder.
Hani uzmanlar hep söyler ya:
"Hatalı çocuk yoktur, hatalı ebeveyn vardır" diye. Konu bir şekilde dönüp dolaşıp bize geliyor değil mi. Ne yapalım, anne baba olmayı bizler seçtik ve kimse bize bunun çok kolay olduğunu söylemedi, değil mi?