Anneannelerimizden, babaannelerimizden kalan o eski halıların, kilimlerin hüzünlü veya sevinçli bir hikayesi var aslında. Bir kilimden hikaye okumak için üzerine işlenen motiflerin anlamlarını bilmek yetiyor. Çok çok eskilere gidelim bugün. Anadolu'nun en uzak köşelerinde yaşayan kadınlarımızın mektupla anlatamadığı duygularını, umutlarını, hayallerini ilmek ilmek halılara, kilimlere, yazma kenarlarına işlediği o yıllara... Düşünsenize ne cep telefonları ne tabletleri ne de bilgisayarları var. İletişim hep resimlerle, el işleriyle sağlanıyor. Mesela evlenmek mi istiyor genç kız; başlıyor kilimlere küpe desenini işlemeye. Varsayalım evlendi ve mutlu bir yuvası var. O zaman da hayat ağacı motifi işleyiveriyor halısına ki evinin bereketi eksik olmasın, ömürlü olsun evliliği. Evet, anneannelerimizden, babaannelerimizden kalan o eski halıların, kilimlerin ya hüzünlü ya da sevinçli bir hikayesi var aslında. Bir kilimden hikaye okumak için de üzerine işlenen o motiflerin anlamlarını bilmek yetiyor insana.
ESKİSİ DAHA DEĞERLİ
Geçenlerde uğradığım Kızlarağası Hanı'ndaki Fidan Halıcılık'ın çalışanlarından İdris Sürer getirdi aklıma bu hikayeyi. Türkiye'nin her yöresinden ve yakın ülkelerden getirtilmiş halıların her biri bir insana karşılık geliyor; bir umuda bir mutluluğa, bir kedere.. Soruyorum 'Neden eskidikçe daha pahalı oluyor bu halılar' diye. Şöyle cevap veriyor: 'İletişim araçlarının sadece bu halılar olduğu dönemde işlenmiş bir eser daha değerlidir de ondan. 'Geçen her yıl bir motif eksiltiyormuş bu halılardan. En eski kültürümüzü temsil edenler de en kıymetlisi oluyor. Dükkanda 200 liraya da halılar var 9 bin liraya da. Hatta bir keresinde 30 bin liralık bir halı bile satın alınmış. Dükkanın müdavimleri turistlermiş ama halıdan anlayan meraklı yerli müşterilerin de uğrak yeriymiş bu dükkan. 'Her meslekten insan geliyor diyor' İdris Sürer.
Orada geçirdiğim süre boyunca bu mtiflerin hikayelerini ve kendi zevkime göre en güzel halıları seçip fiyatlarını sizler için öğrendim.
MOTİFLER NE ANLAMA GELİYOR?
Muska: Muska sahibini kötü olaylardan korur.
Kartal: Güç ve kudreti temsil eder.
Küpe: Evlenmek isteyen genç kız ailesine isteğini dolaylı olarak belli eder.
Göz: Kem gözlere, zarara karşı koruyucu olduğuna inanılır.
Bukağı: Aile birliğine ve birlikte olma umuduna işaret eder.
El, parmak, tarak: Parmaklar, kem gözlerden korur. El motifi; verimliliği, tarak ise doğumu simgeler.
Pıtrak: Bol çiçekli anlamına gelir. Bolluğun bereketin sembolüdür.
Sandık: Genç kızların çeyiz sandığını simgeler.
Çengel ve artı: Türk dokumalarında artı ve çengeller insanların tehlikelerden korunması için sık kullanılır.
Ejderha: Ejderha hava ve suyun efendisidir. Bereketli bahar yağmurlarını getirdiğine inanılır.
Kuş: Baykuş ve kara karga kötülükleri, bülbül ve güvercin iyi şansı simgeler.
Eli belinde: Anneliğin, dişiliğin ve verimliliğin sembolüdür.
Saç bağı: Evlenme isteğini ifade eder. Dokumaya katılan saç ise ölümsüzlüğü temsil eder.
Koçboynuzu: Üretkenlik, güç ve erkekliği temsil eder. Dokuyan kişinin çok mutlu olduğunu ifade eder.
Suyolu: Suyun insan hayatındaki önemini vurgular.
Akrep: Akrepin kötülüğünden korunmak için dokunur.
Yıldız: Üretkenliği temsil eder.
Hayat ağacı: Sonsuzluğun sembolü.