İnsanın dünyaya geliş gayesi Allah katındaki derecesini arttırarak halis kullar arasına girebilmektir. Bunun yolu nefis terbiyesinden geçer. Nefis terbiye edilmedikçe insan, imtihan dünyasında sürekli takılıp düşer. Kur'an-ı Kerim, insanların korku, açlık, mal ve canlardan eksiltme ile sınava tabi tutulacağını haber verir. Bu sınavda sabırla başarıya ulaşanları müjdeler. Tabiatı gereği insanı kötülüğe çağıran, iyilikten uzaklaştırıp Rabbiyle arasına perde olan en büyük engellerden biri "nefis"tir. Nefis, iyilikle kötülüğün mücadele alanıdır. Kişi, nefsiyle mücadele ettiği ve onu kötülüklerden arındırdığı ölçüde manen yükselir, kurtuluşa erer. Heveslerinin esiri olduğu oranda hüsrana uğrar. Nefse galibiyet kişiyi sultan kılar, isteklerine boyun eğmek ise kölesi yapar.
"KULLARIMIN ARASINA GiR"
Nefis, insanı mahcup edecek ve günaha sevk edecek davranışlara da zemin teşkil eder. Nefsinin istekleri karşısında diz çöken kişi, aynı zamanda şahsiyetinden ödün verir.
İnsanlık tarihi, nefse uymanın sadece bireyi değil, toplumu da felakete sürüklediğinin örnekleriyle doludur. O toplumda huzur ve güvenlik olmaz. Mutluluk gereği gibi yaşanmaz.
Bu yüzden İslam düşüncesinde her nefes bir muhasebe, her adım bir tefekkür ve hikmettir.
İmtihan için yaratılan insan, nefsiyle ve kötülüklerle sürekli mücadele azim ve kararlılığı ile yaşar. Kur'an-ı Kerim Hz. Yusuf'un (a.s.) diliyle, "Ben nefsimi temize çıkarmam, çünkü Rabbimin merhamet ettiği hariç, nefis aşırı derecede kötülüğü emreder. Şüphesiz Rabbim çok bağışlayandır, çok merhamet edendir." (Yusuf, 12/53.) buyurur.
İnsanın manevi olarak yükselmesi için nefsini terbiye etmesi şarttır. Sözün özü Kur'an-ı Kerim'de "Ey mutmain olan nefs. Rabbine dön (Allah'tan) razı olarak ve Allah'ın rızasını kazanmış olarak. (Ey fizik vücut!) O zaman, (nefsini tezkiye ettiğin ve ruhunu Allah'a ulaştırdığın zaman Bana kul olursun) kullarımın arasına gir. Ve cennetime gir.
(Fecr Süresi 27/30) ayetleriyle bildirilmiştir.
Bu ayetlere mazhar olan kul olmak için nefis terbiyesinin şarttır.
EN BÜYÜK CİHAD NEFİSLE
Cihat, insanla İslam arasındaki engelleri kaldırmaya yönelik her türlü çabanın adıdır.
Bu illa ki topla tüfekle olmaz. İnsanın düşmandan önce kendi nefsini yenmesi gerekir.
Eğer nefis terbiye olmazsa insanın işi çok zor. Çünkü terbiye olmayan nefis insandan sürekli zararlı ve kötü işleri yapmasını ister.
Nefis ile mücadeleye dikkat çekmek için Uhud Savaşı'ndan dönerken Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) sahabelerine en büyük cihadın nefis ile yapılan cihad olduğunu belirterek "Küçük cihattan büyük cihada dönüyoruz" buyurmuştur. (Tirmizi/ Cihad-Razi, XXIII, 72; Beydavi, II, 97) İnsanı Allah'a yaklaştırmak ve manevi derecesini arttırmayı amaçlayan tasavvuf yolu, nefis terbiyesi üzerine kurulmuştur. Nefis, tasavvufta ve İslam düşünce geleneğinde çok yönlü şekilde ele alınmış ve tartışılmıştır. İnsanı kötülüğe sevk etmesi nedeniyle genelde kınanmış olmakla birlikte, nefisle mücadele insanı manevi olgunluğa eriştirdiği için kişiyi değerli kılan bir unsur olarak kabul edilmiştir.
Şüphesiz her şeyi yaratan Rabbimiz Hakim'dir. İnsana düşen, Cenab-ı Hakk'ın emirlerine sıkı sıkıya uymak, yasaklarından kaçınmak, nefsin arzu ve isteklerine boyun eğmeden iyi bir mümin olmaktır. Bir ömür boyu nefisle, şeytanla ve bütün kötülüklerle mücadele edip Müslüman şuurunu sürekli diri tutmaktır.