Piyasaların bir süredir yönünü bulamaması tasarruf sahiplerinin ve onlara yatırım danışmanlığı yapan uzmanların kafalarının karışmasına neden oluyor. Ne güzel geçen yılın son ayına kadar her şey yolundaydı, borsalar yükseliyor, faizler düşük seviyelerde dalgalanıyor, kurlar yerinden oynamıyordu. Bu koşullarda her yatırımcı risk algılaması yaşamadığından gözü kapalı hisse senedi alıyor ya da pozisyonunu koruyordu. Varlıklar üzerinde balonların oluştuğunu bile bile...
Para ve maliye politikalarının olağanüstü derecede gevşetilmesi, hatta liberal ekonomik sistemle bağdaşmayan önlemlere başvurulması, kriz sürecinde ekonomilerin bir nebze derin nefes almasını sağlamıştı. Ancak, balayının gelişmiş ülkelerde erken bitmesi piyasalarda belirsizlikleri de artırdı. Bugünlerde, yatırımcılar temkinli olmaya ve fazla risk üstlenmemeye çalışıyor. İçlerindeki ses geçmiş deneyimlerini hatırlatıyor. Borsa düşmeye başlarsa uzun süre toparlanamaz, kurlar yükselmeye başlamışsa kimse tutamaz beklentileri de kemiriyor beyinlerini. Bu yüzden yatırımcılar finansal açıdan nasıl davranacaklarını bilmiyorlar açıkçası...
PSİKOLOJİ VE FİNANS
Böylesine belirsizlik sürecinde, tasarruf sahiplerinin yatırım kararlarında nasıl davrandıklarını inceleyen "davranışsal finans" yeniden gündeme geldi. Davranışsal finansı şu şekilde tanımlayabiliriz, "iki farklı disiplin olan psikoloji ve finansı bir araya getiren ve tasarruf sahiplerinin, para biriktirirken, yatırım yaparken, para harcarken neden ve nasıl rasyonel olmayan kararlar verdiklerini açıklamaya çalışan bir disiplin."
Diğer bir deyişle, yatırımcılar hangi yatırım araçlarını neden alır? Aldıkları yatırım araçlarını ne zaman ve neye göre satar? Yatırımcıların duyguları ve bilişsel hatalarının yatırım kararındaki etkisi nedir? Yatırımcı psikolojisi nedir? sorularının yanıtlarını vermeye çalışır davranışsal finans. Bir süredir davranışsal finans üzerine çalışıyorum. Yaptığım geniş literatür taramasında çok ilginç bulgularla karşılaştım. Bunlardan bazılarını sizlerle paylaşmak istiyorum;
* Yatırımcılar çoğunlukla verileri yanlış yorumluyor.
* Tasarruf sahibi eğer yaptığı yatırımdan para kaybediyorsa bunun acısı, para kazandığında duyduğu zevkten yaklaşık 3 kat daha fazla oluyor.
* Kaybettiklerini göre göre uygulamalarına devam edip yine kaybedebiliyor.
Cinsiyete göre de yapılmış tespitler var...
* Erkekler kendilerine aşırı güvendikleri için daha fazla hata yapıyor. Bu yüzden erkekler kadınlara göre daha yüksek işlem hacmi yakalıyor. Diğer taraftan, yaş ilerledikçe işlem hacmi de düşmeye başlıyor.
* Bayan yatırımcılar, erkek yatırımcılara göre daha yüksek yatırım performansına ulaşıyor.
Finansal davranışta alınacak riskin düzeyi ve zamanlaması da araştırılmış. Finansın altın kuralı olan "yüksek risk yüksek getiri" tezini destekleyen sonuçlar da ortaya konulmuş. Yani belli bir getiriyi sağlamak için belli bir risk üstlenmek gerekiyor. Yani, riskten kaçınmak duruma göre iyi görünebiliyor, ancak bazen risk almak da kaçınılmaz oluyor. Bu konuda en çarpıcı bulgu ise şöyle; 30 yıl içinde New York Borsası'nda hisse senedi alan bir yatırımcı ortalama yıllık yüzde 12 civarında bir getiri yazıyor. Bu süreç içinde New York Borsası'nın en yüksek performansa sahip bir buçuk ayını kaçıran yatırımcının getirisi yıllık yüzde 7.5 seviyesine düşüyor.
Gördüğünüz gibi hem zamanlama hatasının hem de kararsız kalmanın iktisadi açıdan maliyeti de yüksek oluyor.
Çalışmaların ortak paydasında, sürü psikolojisine kapılmadan, geçmiş performansın her zaman geleceği doğru göstermediği bilinciyle, tahminlerimize çok güvenmeden, uzmanlara danışarak karar almanın doğru olduğu gerçeği yer alınıyor.
Bizden hatırlatması...