Görende küresel ekonomi üzerinde söz sahibi, makro ölçekli ve domino etkisi yüksek bir ülkeden bahsediyoruz sanır. Alt tarafı Güney Kıbrıs diyebileceğimiz ekonomik açıdan varla yok arası bir ülke aslında. Ama, piyasa aktörleri öyle alıştılar ki, bir kaşık suda fırtına koparmayı seviyorlar. Daha doğrusu, kar realizasyonları ve fiyat düşüşü sonrası uygun zemin oluşması için her türlü büyük küçük bahaneleri iyi kullanıyorlar.
Gündeme oturmuş olan Güney Kıbrıs meselesi nedir? Gerçekten piyasalarda ve sonrasında reel ekonomileri etkileyecek şiddette mi?
17.3 milyar dolar büyüklüğünde bir ülke. Ekonomiyi ayakta tutan sektörler ticaret, ulaşım ve hizmetler. Çok fazla olmamakla birlikte imalat ve inşaat sektörleri de ekonomiye katkı yapabiliyorlar. Bankacılık sektörü, her ne kadar Euro Bölgesi olsa da, biraz daha izole edilmiş şekilde hizmet veriyor. Bu yüzden, diğer ülkelerden hem regülasyonların görece gevşek olması hem de getiri cazibesi ve vergi avantajları Güney Kıbrıs bankalarında hesap açmalarını sağlıyor. Özellikle Rusların ve Ukraynalıların yakın ilgi gösterdiğini izleyebiliyoruz bankacılık verilerinden.
Sorun nedir?
Güney Kıbrıs meselesi şu: Geçen yılın son çeyreğinde durgunluğa bağlı olarak derinleşen kriz, Yunanistan'ın da başvurduğu yardım yöntemi ile çözümlenmek istendi Kıbrıslı yetkililerce. Onlarda gidip Avrupa Birliği, Avrupa Merkez Bankası ve IMF'den oluşan "troykadan" acil ihtiyaçları olan parayı almak üzere, tabi kemer sıkma politikalarını uygulama sözü vererek, başvurdular. 11.5 milyar euro borç almak üzere anlaştılar. Düşünebiliyor musunuz neredeyse ekonomisinin büyüklüğü kadar yardıma ihtiyaç duyuyor. Buradan krizin ne kadar derin olduğunu hesaplayın. Tabi, troykanın yardım karşılığı Güney Kıbrıs'a verdiği ödevler var. Zaten, İspanya'nın yardım için resmi başvuru yapmamasının temel nedeni bu ev ödevleri idi. Kamu çalışanların maaşlarının yüzde 6.5 ile yüzde 12.5'inin tıraşlanması, özelleştirmenin hızlandırılması, kamu çalışan sayısının azaltılması ve emeklilik yaşının 63'e çıkarılması ödevlerden sadece bazıları.
Kemer sıktıkça, yani para arzı daraltıldıkça ve kamu harcamaları kısıldıkça, kaçınılmaz olarak resesyon derinleşti Güney Kıbrıs'ta ve geçen hafta da patladı. Daha önce yardımlarla vadesi gelen mevduatları çevirebilen bankacılık sektörü bu sefer duvara çarptı. AB, hem dejenere olmuş bankacılık sektörünü biraz düzeltmek hem de diğer Avrupa ülkeleri vatandaşlarının tepkilerini azaltmak amacıyla, artık para yok, mevduatlardan kesinti yapacaksınız dayatmasında bulundu.
İşte kıyamette bu noktada kopuyor. Vergi yoluyla yapılacak yaklaşık yüzde 10 oranındaki tıraşlama başta Ruslar ve Ukraynalılar olmak üzere yabancı mevduat sahiplerini kızdırdı. Oyun başladıktan sonra kuralların değişmesi konusu bakalım nasıl aşılacak önümüzdeki günlerde...
Etki zayıf olur
Gelelim piyasalar üzerindeki olası etkilerine...
Güney Kıbrıs'ın deyim yerinde ise etinin budunun ne olduğunu piyasa aktörleri çok iyi biliyorlar. Bütün sorun, şu an Güney Kıbrıs'ta uygulanan yöntemin mayasının tutması. Daha açık bir ifadeyle, bankacılık sektörü krize giren diğer sorunlu Euro Bölgesi ülkelerinde de benzer uygulama yapılabilir mi, başarılı Güney Kıbrıs örneği sonrası. Çok iddialı olmayalım ama, büyük ölçekli ülkelerde başarılı örnek olsa bile kolayca uygulanamayacaktır. Eurodan çıkarılma olasılığının düşük olduğu notunu da ekleyelim.
Kısacası, piyasaların şu sıralar oynamaya çalıştıkları, hatta ABD piyasalarının da, Güney Kıbrıs oyuncağı piyasaları uzun süreli ve derin bir şekilde etkileyemeyecek. Domino etkisi de zayıf görünüyor şimdilik. İMKB derseniz... Takar mı hiç Güney Kıbrıs'ı. Boğa boynuzunu aşağıdan yukarıya doğru savurmaya devam ediyor.