Türkiye'nin ilk menkul kıymetler borsası olan İMKB şirketleştirilme aşamasında sonlandırıldı ve yerine Borsa İstanbul A.Ş. kuruldu. Yok edilen sadece İMKB değil, İstanbul Altın Borsası'nın (İAB) ve İzmir'deki Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nın (VOB) da tüzel kişilikleri ortadan kaldırıldı, Borsa İstanbul'un çatısı altına alındı. Böyle bir gelişmenin sadece bir temel gerekçesi var bana göre, o da İstanbul'un finans merkezi olmasına katkı yapacağı düşüncesi. Şu gerçeğin de altını çizelim; borsalar tek çatı altında toplanmasına gerek kalmadan, sadece İMKB'nin şirketleştirilmesi, hem özelleştirilmesi için uygun zemin oluşturacaktı hem de uluslararası grup ya da işlem platformlarına kolay entegrasyonunu sağlayacaktı.
Böyle bir operasyon ile borsanın biraz daha kıymetli olması, bir de aynı lokasyonda yer almaları ile finans merkezi izlenimini daha net vereceği düşünüldü sanırım. Bu gerekçelerin dışında başka bir "şu nedenlerle zorunlu idi" diyebileceğim konu gelmiyor aklıma. Yani tam anlamıyla "ortaya karışık" yapıldı.
GRUP VE PLATFORMLAR
Küresel düzeyde bazı menkul kıymetler borsalarının birleşmelerine tanık oluyoruz. Örneğin, Euronext, Hollanda, Belçika, Fransa ve Portekiz'in oluşturduğu bir grup modeli. Yine aynı şekilde OMX grubu da Stockholm, Kopenhag ve Helsinki'den oluşuyor. Tabii, Dubai de belli bir payına karşın bu grupta yer alıyor. İtalya ve Londra'da bir araya gelerek benzer grup oluşturdular 2009 yılında. Bir diğer oluşum ise Avrupa'nın merkezini ve doğusunu kapsıyor. CEESEG (Orta ve Doğu Avrupa Borsa Grubu) Budapeşte, Prag ve Viyana borsaları ile yaratılmış.
Borsa İstanbul önümüzdeki günlerde yukarıda değindiğim gruplar ile işbirliği yapabilir. Ya da son yıllarda geçerli olan "işlem platformlarına" katılabilir, MTF, BATS ve CHIX gibi.
Grup ve platform dışında satın alma yoluyla, yani mülkiyet açısından bir araya gelmelerde olabiliyor. Borsa İstanbul'un bu yapıya getirilmesinin altında yatan ana neden belli bir süre içinde özelleştirilmesi. Hukuki zemini olan Sermaye Piyasası Kanunu'nun 138 maddesinde özelleştirilmesi için yaratılan hareket alanları var. Yüzde 49'u Hazine Müsteşarlığı, yüzde 51'i ise Borsa İstanbul A.Ş. adına kayıt oldu. Yüzde 51 içinde İMKB ve İAB üyelerinin yüzde 7'i (4+3) payı da dahil. Tescilden sonraki 1 ay içinde VOB üyeleri eğer talep ederlerse Borsa İstanbul'dan VOB'da sahip oldukları pay oranlarının 0.05 ile çarpılması sonucu ulaşılacak oranda pay alabilecekler. 3 yıl geçtiğinde borsanın elinde pay kalırsa, bunlarda Hazine'ye gidecek. Bu durumda Hazine çoğunluk hissesine sahip olabilir.
ARSALAR BİR HAZİNE
Hazine, Borsa İstanbul belli kıvama geldikten sonra payını satmayı düşünebilir. İlgili kanun maddesine göre, özelleştirme yöntemi Hazine'nin bağlı olduğu bakanın önerisi ile Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek. Blok halinde de satılabilir, birçok özelleştirmede yapıldığı gibi ya da halka arz yöntemi ile özelleştirme gerçekleştirilebilir. Borsanın özelleştirilmesi önemli... Borsanın geliri açısından. Daha da önemlisi Kaşıkçı elması değerindeki arsaları.
İMKB'nin şirketleştirilmesi makul karşılanabilir, hatta sonrasında özelleştirilmesi de. Ancak, ayrı misyonları olan borsaların tek çatı altında toplanma nedenini inanın anlamış değilim. Belki duygusal bakıyor olabilirim. Çünkü, İAB'nin kurucularından birisiyim. Sonra yönetim kurulu üyesi olarak da görev aldım. Amacımız 5 bin ton civarındaki atıl altınların mali sisteme kanalize edilmesiydi. İstanbul Finans Merkezi projesinde de çalıştım Tansu Hanım zamanında. Elle yazılmış ve kendisine fakslanmış dokümanları halen saklıyorum. 1990'ların ortalarında fiziksel koşullar önemli iken, teknolojinin geliştiği ve her şeyin kablolar üzerinde yapıldığı günümüzde çok anlam ifade etmediğini de vurgulamak istiyorum. Yani, Ataşehir'e finans merkezi tabelası asmakla finans merkezi olmaz İstanbul.