Merkez Bankası tarafından derlenen ödemeler dengesi Ağustos ayı ve 2014'ün 8 aylık verileri bu hafta içinde duyuruldu. Hem aylık hem de yıllık bazda cari açık gerilemiş. Türkiye ekonomisinin yumuşak karnı olan cari açığın özellikle de yabancı sermaye akımları yüzünden finansmanında sorun olacağı şu günlerde düşmesi bir nebze olsun nefes aldıracak. Ancak, düşüşten öte bu düşüşün ne kadar sürdürülebilir olduğunu sorgulamamız daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Öncelikle cari açıktaki gerilemenin nedenlerine değinelim, ardından sürdürülebilirliği için gerekli koşulları vurgulayalım...
Cari açık bu yıl içinde kesintisiz bir şekilde aşağı yönlü trend izliyor. Ağustos ayında da cari açık 2 milyar 768 milyon dolara indi ve Ocak-Ağustos döneminde toplamda 29 milyar 586 milyon dolara gerilmiş oldu. Kümülatif değer ise 50 milyar doların biraz altında kalıyor. Bu yüzden hükümet yeni açıkladığı "Orta Vadeli Program"da cari açığın gayrisafi yurtiçi hasılaya oranındaki beklentisini yıl sonu itibarıyla yüzde 5.7 seviyesine çekmişti.
DIŞ TİCARET AÇIĞI DÜŞÜYOR
Cari açığın aşağı gelmesinin ardında yatan nedenler dış ticaret açığının azalması ve buna karşın net hizmetlerin artması...
Dış ticaret açığı neden düşüyor? Ya da ihracat artarken ithalat neden daha az artıyor? Hemen şu notu ekleyelim: Ağustos bu genel resmi bozmuş. Geçmiş yıllarda ikisi birden gerilerdi veya ihracat ithalata nazaran daha az yükselirdi. Yanıtımız net; bu yıl geçen sene i gibi altın ithal etmiyoruz. Yaklaşık 7 aylık ithalat 50 tonları biraz aşmış. Geçen sene 300 tonlara yaklaşmıştı. Diğer bir neden ise Merkez Bankası'nın parasal sıkılaştırma politikası ile nihai yurt içi talebin baskılanması. Hanehalkı az tüketince doğal olarak az ithal malı tüketiyor. Üçüncüsü ise büyüme rakamı çok düşük seviyelerde kaldığı için aramal ithalatı da paralel olarak indi aşağıya... Tıpkı büyümenin düşük olduğu yıllardaki gibi...
Yılbaşından Ağustos ayı dahil 8 aylık dönemde 32.9 milyar dolar hizmet vermişiz yurtdışına ki bunda turizm aslan payını alıyor, 16.4 milyar dolarda hizmet almışız. Dolayısıyla, net hizmet geliri 24 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiş. Bir yerde dış ticaretin yarattığı açığın bir kısmını hizmet kapatmış ve sonuçta yukarıda andığımız seviyede cari açık ortaya çıkmış.
DEVAM GELECEK Mİ?
Gelelim kritik sorumuza... Cari açıktaki düşüş sürdürülebilir mi? Sürdürülebilmesi için bazı koşuların yerine gelmesi gerekiyor. Ocak ve Temmuz döneminde aylık ihracatımız 14 milyar dolar sınırına dayanmış. Hatta Mart'ta 16 milyar dolar ihracat yapılmış. Ağustos'ta bir anda 12.4 milyar dolara gerilemiş. Çünkü en büyük ihracat pazarımız olan Avrupa'da motorlar durdu. Avrupa Merkez Bankası parasal genişlemeye yönelik planlarını uygulamaya koyamazsa motorlar bir süre daha çalışmaz. İkinci koşul... Merkez Bankası'nın duruşunu koruyabilmesi... Eğer enflasyona rağmen cari açığın açtığı marjı değerlendirip faiz indirimine gitmeye kalkışırsa iç talep uyarılır, ithalat artar. Her iki durumda da cari açık yeniden yükselişe geçer. Zaten derecelendirme kuruluşları ve bilenen bazı yatırım bankaları raporlarında bu gerçeklerin altını çiziyorlar, cari açıktaki düşüşün kalıcı olamayabilirliğine dikkat çekiyor.
Umarız koşullar bir sorun olmaz ve cari açık düşüşüne devam eder. Zira kur baskısıyla açığın finansmanında ve yabancı borçların çevrilmesinde sorunlar yaşanabilir.