Koronaya dantel örüyorlar

İzmir Tire'de, iğne ve dantel oyası kültürünün son zamanlarda popüler şekilde yaşatılmasına korona virüs salgını da katkı sağladı. Salgın nedeniyle, sosyal alanları, komşu ziyaretleri, altın günü gibi etkinlikleri sağlık açısından tercih etmeyen kadınlar, kendilerini evde oya ve dantel örmeye verdi. Ev işlerinden arta kalan zamanlarda dantel ve oyaya yönelen kadınlar, Tahtakale meydanında oya ve dantel malzemeleri satan tuhafiye dükkanlarının kapılarını aşındırmaya başladı.
TUHAFİYECİLER MEMNUN
Yumak, renkli naylon ip, mekik, tığ gibi başlıca oya ve dantel malzemelerinin satışında geçen Mart ayından bu yana belirgin artış yaşandığını belirten tuhafiyeciler, "Bol çeşit seçenekleri müşterimizi tatmin ediyor. Bazı kadınlar, kızlarının çeyizini hazırlarken, bazıları da ördükleri el işlerini satıp, aile bütçesine katkı sağlıyorlar" diye konuştu.
RENK CÜMBÜŞÜ
Tahtakale meydanında haftada iki gün Salı ve Cuma günleri kurulan oya ve dantel pazarı ise yılın her mevsimi meraklılarının uğrak adresi olmaya devam ediyor. Yaklaşık 33 yıldır oya ve dantel sergisi açtığını belirten Neriman Onan (62), "Yıllardır bu işi yapıyorum. Oya ve dantellerin modası hiç geçmiyor. Çeyizlerini hazırlayan genç kızlar, anneleri ve ev hanımları baş müşterilerimiz. Son zamanlarda ev hanımları ördükleri oya ve dantelleri satmamız için bizlere getiriyorlar" ifadelerini kullandı.
ELER YAPIYORLAR?
Kadınların en çok tercih ettikleri dantel ve oyalar arasında, sehpa ve masa örtüleri, kanaviçe işlemeleri, mekik oyaları, işlemeli tülbentler, krep yatak ve salon takımları, yemeniler, çeyiz tepsileri için iğne oyaları ve dantelli kurdeleler ön plana çıkıyor.
TİRE İĞNE OYASI KÜLTÜRÜ...
TIRE'DE, malzemesi ipek olan oyalarda ipeğin yanı sıra pamuk ya da sentetik ipler kullanılır. Küçük iğnelerle yapılan oyaların, düğümleri sıklaştıkça örgünün gözleri küçülür. İğne üzerine iplikle ilmik atmak ve iğne ile ipliği bu ilmik içinden çekerek yapılan iğne oyalarının tekli sarmasında önce kumaşa bastırılan iğnenin üstüne ipliğin sağdan sola doğru çevrilmesiyle bir halka oluşturulur. Bunlar belirli aralarda tekrar edilir. Zürafa diye adlandırılan birinci sıra tamamlanır. İkinci sırada ise farklı motifler meydana getirilir. Bu motiflerin çoğunda Tire'nin sembolü olarak manilere, türkülere konu olmuş karanfil, gül, lale gibi çiçekler yer alır.

NESİLDEN NESİLE
TIRE ve yöresinde en gözde dantel ve oya motifleri, güz çiçeği, tomurcuklu papatya, fıstıklı zambak, nişan yüzüğü gibi isimlerle anılıyor. Hepsi de kuşaklar boyu nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmıştır. El sanatlarıyla adını duyuran Tire'nin kültüründe önemli bir yere sahip olan iğne oyalarında genellikle karanfil, gül, lale gibi çiçek motifleri işleniyor. Kumaş ve başörtülerinin kenarına işlenen veya farklı motiflerin bir araya getirilmesiyle örtüler oluşturulan iğne oyalarının iplikleri de özel olarak hazırlanıyor. Gelişmiş el sanatlarından oyalar yatak, divan ve masa örtülerinde, mendillerde süs öğesi olarak kullanılır.
TOPLUMSAL STATÜYÜ BELİRLERDİ
OYA dantelden farklı olarak çiçek, meyve, yaprak gibi bitkisel motifler ile simgesel şekillerin ibrişim ya da başka bir iplikle örülmesiyle elde edilir. Kimi oyalarda renkli boncuklar kullanılır. Dantelin motifleri çoğunlukla örülürken oluşturulur. Oyalar genellikle biçimine uygun motiflerden örülür. Eskiden, Tire'de kadınların toplumsal statülerini taktıkları süslemeli başörtüleri belirlerdi. Evli, nişanlı, nişanlısı askerde, hamile, dul ve yaslı kız ya da kadınların iç dünyalarını yansıtan oyalar ve dantel çeşitleri vardı. Günümüzde yeni adlarla yapılan oyalar eşyaların kenarına dikildiği gibi, yaka iğnesi, kemer ve çanta süsü olarak da kullanılıyor.

Nadir UYSAL