Geçen yılın ikinci yarısı itibarıyla düşüşe geçen petrol fiyatları kısa vadede ateşi yüksek cari açığa ilaç gibi geldi. Cari açığın rahatlaması ile Merkez Bankası'nın ikincil hedefi finansal istikrarda da rahatlama sağlanmış oldu. İki ay gecikmeli açıklanan verilere göre cari açık her ne kadar aylık bazda yükselmiş olsa da yıllık bazda Aralık ayının tahmini rakamını da eklediğimizde beklentilerin altında bir seviyede yılı kapatacak gibi görünüyor.
Temmuz'dan Ekim'e kadar 2 milyar dolarlarda olan cari açık Kasım'da sıçrama yaparak 5.6 milyar dolara çıkmış. Böylece 10 aylık toplam cari açık 38 milyar 716 milyon dolara, yıllıklandırılmış açık ise 45 milyar dolar sınırında gerçekleşti. Ödemeler dengesi rakamlarının detaylarına baktığımızda Kasım ayındaki yükselişin iki temel nedeni gözümüze çarpıyor. Birincisi, ithalattaki 2 milyar dolarlık artış, ikincisi hizmet gelirlerindeki 3 milyar dolarlık düşüş.
YARIM PUAN KATKI
Aralık ayı petrol fiyatları ile değerlendirme yaptığımızda cari açığın 2014 yılı tamamında petrolden gelen katkı 4.4 milyar dolara ulaşıyor. Yani, petrol fiyatları geçen yılın başında olduğu gibi 100 dolarlar seviyesinde kalmış olsa idi cari açık değer olarak 45 milyarlar değil 50 milyarlardan yılı kapatacaktı.
Daha da detaya indiğimizde... Petroldeki 10 dolarlık her düşüş cari açık gayrisafi yurt içi hasıla oranına 0.5 puanlık pozitif etki yapıyor. 40 dolar toplam düşüş 2 puanlık oranının aşağı gelmesini ifade ediyor.
2015-2017 dönemini kapsayan üç yıllık Orta Vadeli Programdaki tahminleri hatırlayalım: Ham petrol fiyatı bu yıl için 101.9 dolar, 2016 ve 2017 yılları içinde sırasıyla 100.4 ve 98.8 dolar öngörüsü yapılmış. Dışa bağımlı olduğumuz temel girdilerden petrolün bu seviyelerde gerçekleşeceği varsayımı sonucunda da cari açık oranının 2015'de yüzde 5.4, gelecek yıl yüzde 5.4 ve 2017'de yüzde 5.2'lere geleceği tahmin edilmiş.
Diğer veriler sabitken, 100 dolar civarındaki petrol fiyatlarının her 10 dolar altı cari açığı yüzde 0.5 puan aşağı çekecek. Sadece cari açık değil... Enflasyon ve büyümede petrol fiyatlarındaki düşüşten nasiplerini alıyorlar. Enflasyon her 10 dolar indirimli ithal edilmesi 0.5, büyüme oranına da 0.3 puan pozitif yansımaya neden oluyor.
Madalyonun diğer yüzüne de bakalım bu arada... Petrol fiyatlarındaki düşüş nasıl ithalatçı ülkeleri olumlu etkiliyorsa, ihracatçı ülkeleri de bir o kadar olumsuz etkiliyor. Malumunuz bu ülkelerin başında dış ticaretimizde kritik öneme sahip Rusya ve Irak bulunuyor. Tabii petrol üreticisi Körfez Ülkelerini de ekleyelim listeye. Rusya bizden işlenmemiş ve işlenmiş gıda alıyor ve turizmimize 3 milyar doların üzerinde katkı yapıyor. Bu ülkelerin ekonomilerindeki bozulma ithalatlarını biraz daha sınırlamaları anlamına gelecek. Dolayısıyla, petrol fiyatlarındaki aşağı yönlü hareketin yukarıda yaptığım düz hesap paralelinde birebir olumlu yansımasını beklemek biraz iyimserlik olur.
