Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından çocuk işçiliğini ortadan kaldırmak ve bu kapsamda yapılan çalışmalara ivme verilmek amacıyla 2002 yılında 12 Haziran "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü" olarak kabul edilmiştir. Çocuk işçiliği ve ülkemizde bu kapsamda yapılan çalışmalar hakkında bilgiler vermek istiyorum.
Çocuk işçiliği dünya genelinde yaygın bir kavram olmakla birlikte ülkelerin sosyo-ekonomik durumları ve kültürlerine göre farklılıklar göstermektedir.
Çocuk işçiliğini en geniş anlamı ile "çocuklara, fiziksel, mental, ahlaki açıdan zarar veren ve onları eğitimden yoksun bırakarak zedeleyen, istismar eden bir çalıştırma biçimidir" şeklinde tanımlayabiliriz. Çocuk işçiliğinin yanı sıra bir de "çalışan çocuk" kavramı bulunmakta olup ILO'ya göre çocukların yaptıkları işlerin hepsi çocuk işçiliği kavramına girmemekte bazıları çalışan çocuk kavramı içinde değerlendirilmektedir.
Çocuğun gelişimine ve aileye katkı sağlayan, çocuğa beceri ve deneyim kazandıran, onu üretken bir yetişkin olarak toplumsal hayata hazırlayan faaliyetler, çocuk işçiliği kapsamında değil, çalışan çocuk kavramı içinde değerlendirilmektedir.
Çocuğun evde anne-babasına yardım etmesi, aile işletmesinde belli sorumluluklar üstlenmesi, eğitimini sekteye uğratmayacak şekilde okul saatleri dışında ve tatillerde cep harçlığı kazanacak, sağlıklarına ve kişisel gelişimlerine zarar vermeyecek işleri yapması bu kapsamda değerlendirilir.
ÜLKEMİZDEKİ GÜNCEL DURUM
Genel olarak baktığımızda ülkemizde 1990'lı yılların başından beri çocuk işçiliği ile aktif olarak mücadele edilmekte, bu anlamda kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütleri birlikte hareket etmekte ve çalışmalar yapmaktadır.
TÜİK hane halkı işgücü verilerine göre 2018 yılında 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı % 21,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam çocuk işçiliği ile mücadelenin önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bu itibarla ülkemizde son olarak çocuk işçiliği ile mücadele konusuna öncelik vermek ve toplumun tüm kesimlerinin konuyla ilgili farkındalıklarını artırmak amacıyla, 2018 yılı "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı" olarak kabul edilmiştir.
Bu amaç doğrultusunda, ilgili bakanlıklar, sosyal taraflar, meslek kuruluşları ve ILO tarafından "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ortak Deklarasyonu" imzalanmıştır.
Genel olarak baktığımızda ülkemizde çocuk işçiliğinin nedenlerini yoksulluk, eğitim hizmetlerine erişememe, kırdan kente ve düzensiz göç, işverenlerin çocuk işçi talebi şeklinde sıralanabilir. Yapılan çalışmalar ve araştırmalar neticesinde ayrıca ülkemizde çocuk işçiliğinin en kötü türleri
- Sokakta çalışma,
- Küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işlerde çalışma,
- Tarımda aile işleri dışında, ücret karşılığı gezici ve geçici tarım işlerinde çalışma olarak belirlenmiştir.
ULUSAL MÜCADELE YÜRÜTÜLÜYOR
Başta en kötü biçimleri olmak üzere, çocuk işçiliğinin tüm biçimlerinin önlenmesi amacıyla 2017-2023 dönemini kapsayan "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı" Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Programın daha etkin yürütülmesini sağlamak ve alınan kararların yerel düzeyde uygulanabilirliğini arttırmak amacıyla 81 ilimizde "Çocuk İşçiliği ile Mücadele Birimleri" oluşturulmuştur.
İlgili birimler Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri koordinatörlüğünde, Sosyal Güvenlik Kurumu İl Müdürlükleri ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri personellerinin yer alacağı şekilde oluşturulmuş olup yapılan çalışmalar ve tespitler her ay düzenli olarak Bakanlığa rapor şeklinde sunulmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu olarak biz de denetim ve kontrol ile görevli memurlarımızca mevzuat gereğince yapılan inceleme ve araştırmalarda işyerlerinde kayıtlı veya kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilen çocuk işçilerin sigortalılıklarına ilişkin iş ve işlemler yürütmekteyiz. Denetimler sonucunda yapılan işin çocuk işçiye uygun olup olmadığının incelenmesi neticesinde çocuk işçinin görmekte olduğu işin uygun bir iş olmadığı veya yaşına uygun olmadığı tespit edilirse bu durum rapor edilmekte ve işveren hakkında gerekli yasal işlemler yapılmaktadır.
GÖNÜL ELÇİLERİ PROGRAMI
Gönül Elçisi; özgür iradeyle, herhangi bir maddi karşılık beklemeksizin sahip olduğu deneyim, beceri ve kaynakları toplumun dezavantajlı gruplarının yaşam kalitelerini yükseltmeye yönelik olarak kullanarak, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığımızın vermiş olduğu kurumsal hizmetlere katkı sağlayan kişi olarak tanımlanabilir.
Gönül elçileri toplumda dezavantajlı grup olarak yer alan kadınlar, engelliler, yaşlılar, yoksullar ve çocuklara destek vermekte olup çocuk işçiliği ile mücadele kapsamında, çalışan çocukların ve ailelerinin yaşamlarını iyileştirmek için mevsimlik tarım işçisi çocuklar ve aileleri, sokakta çalışan çocuklar ve aileleri, sanayide ve diğer sektörlerde çalışan çocuklar ve aileleri temel hedef olmak üzere çalışmalar yürütebilmektedir.
Sizler de Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı İl Müdürlüklerine doğrudan ya da www.gonulelcileri.gov. tr adresinden başvuru yaparak gönül elçisi olabilir ve geleceğimizin yapı taşı olan çocuklarımız için çalışmalar yürütebilirsiniz.
Sosyal güvence içinde kalın...