Yurtdışında 5 milyondan fazla vatandaşımız yaşıyor. Kimisi çalışıyor, kimisi okuyor kimisi de ev hanımı. Bazıları gitmeden önce sigortalı olmuş bazıları ise olmamış. Bu vatandaşlarımızın emeklilik hakları var. Dışarıda kaldıkları ve çalıştıkları süreleri borçlanabiliyorlar. Böylece emeklilikleri öne çekiliyor. Hatta kadınlar için çalışma şart değil.
Okurumuz İlhan Balaban da bu şekilde yurtdışına çıkmış. Sorusu şöyle:
17.06.1971 doğumluyum 1984 yılında çıraklık sigortam oldu. Türkiye çalışmam 2914 gün. 07.04.2000 tarihinde Almanya'da çalışmaya başladım. Nasıl emekli olabilirim?
- İlhan bey hemen söyleyelim; çıraklık maalesef emeklilik hesabından sayılmıyor. İlk işe giriş tarihinize göre bir hesaplama yapmak gerekiyor. Ama ben hem size hem de diğer gurbetçi okurlarımıza yöntemleri özetle anlatayım. Sonra sizin için örnek bir hesaplama yapacağım. Emeklilik sistemimize baktığımızda yurtdışında geçen süreler veya çalışmalar asla boşa gitmiyor. O yüzden rahat olabilirsiniz. Özellikle çalışmayan kadınlar için çok daha farklı bir avantaj da bulunuyor. Onlar 18 yaşından sonra yurt dışında çalışmadan geçirdikleri sürelerin tamamını borçlanarak emekli olma imkanına kavuşuyor. Erkekler ise çalıştıkları yılları borçlanıyor. Böylece; Türkiye'deki eksik günlerini tamamlayarak daha erken emekli olabiliyor. Yurtdışı borçlanma yapabilmek için öncelikle Türk vatandaşı olmak lazım. Burada çifte vatandaşlığı olanlar da bu haktan yararlanabiliyor. İkinci şart olarak, Türkiye'de emekliliğe saydıracağınız yurtdışında geçen süreler 18 yaşından sonraki dönemleri kapsıyor. Kadınlar ise yukarıda söylediğimiz gibi, 18 yaşından sonra çalışmasalar da yurt dışında geçirdikleri süreleri borçlanıp emeklilik sürelerine ekletebiliyor. Tabii yurtdışındaki çalıştığınız ya da geçirdiğiniz süreleri belgelendirmeniz de gerekiyor.
Yurtdışına gitmeden önce sigortası olanların borçlandıkları gün sayısı toplam primlerine ekleniyor. Sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise ilk işe giriş tarihi borçlanılan gün kadar geriye götürülüyor. Yurtdışı borçlanması yaparken eğer Türkiye'de bir sigortalılığınız varsa yaptığınız borçlanma bu son sigortalılığınız kapsamında oluyor. Yani siz giderken SSK'lı olarak çalışmışsanız, yapacağınız borçlanma da bu kapsamda olacak. Eğer Türkiye'de bir çalışmanız yoksa ve sadece yurtdışındaki çalışmaları borçlanacaksanız o zaman Bağ-Kur kapsamında günler kazanıyorsunuz. Örnekle anlatalım...
Okurumuz İlhan Balaban'ın sorusuna dönersek, 1 yıl çıraklık yapıp 01.01.1985 tarihinde ilk sigortalı olduğunu varsayalım. 2914 günü var. Emeklilik için 25 yıl 48 yaş ve 5225 prim günü gerekiyor. İlhan Bey'in emekli olması için 2311 gün eksiği var. Yaşı da 2019'da doluyor. 16 yıldır yurtdışında çalıştığı için bu süreyi borçlanabilir. Böylece yaşı dolduğunda da Türkiye'den emekli olabilir.
Sigorta girişim 1987 yıl ve gün sayım doldu. Yaşı bekliyorum. Geçmişte maaşım hep asgari ücretten yatırıldı. Halen çalışıyorum. Emekli maaşımı yükseltebilmek için bu kalan 2 yılda neler yapabilirim? Adnan ÇAPKIN
- Emekli maaşını belirleyen en önemli unsur prime esas kazancınız. Yani brüt ücretiniz. Tüm çalışmalarınız dikkate alınıyor. Fakat bu son 2 yılda brüt ücretiniz 3 bin lira ve üzerinde olursa emekli maaşınız yükselir. Asgari ücretten yatmaya devam ederse düşük olur. O yüzden imkan varsa maaşınızı yükseltin.
ZİNCİRLEME SÖZLEŞME OLMAZ
İzmir'de çok uluslu bir firmada belli süreli sözleşmelerle çalışıyorum. İlk sözleşmemiz 14 aylık oldu. Süre sonunda yenilendi ve 8 aylık yapıldı. Sözleşme yenilenmezse haklarımız ne olacak? H.Ş.
- Belli süreli sözleşmeleri 'esaslı bir neden olmadıkça' üst üste birden fazla (zincirleme) yapılamıyor. Yapılırsa belirsiz süreli iş sözleşmesi haline geliyor. Ayrıca iş kanunu tazminatta belli süreliler alamaz diye bir hüküm koymuyor. Yargıtay kararlarında da tazminat alabileceğiniz hükümleri bulunuyor. Sözleşme bitmeden yapılan haksız fesihlerde de tazminat hakkı bulunuyor.
BELGE ALIP TAZMİNAT TALEP EDİN
10.05.1999 yılında çalışmaya başladım. Şu an primim 4919 hala çalışıyorum. Bu iş yerinden ayrılsan tazminatımı alabilir miyim? Salih GÖZÜTOK
- Ayrılmadan önce en yakın SGK'ya gidin. Oradan 15 yıl ve 3.600 gün doldurduğunuza dair yazınızı alın. Bu yazıyla işyerinize müracaat ederek ayrılın. İşyerinde ne kadar süre çalışmışsanız buna göre tazminatınızı alabilirsiniz. Emekli olmak için 25 yıl 58 yaş ve 5975 gün şartlarınız var.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
1973 doğumluyum.01.10.1997 işe girişim 4160 günüm var. 1995 ve 2009 doğumlu iki çocuğum var. Ne zaman emekli olurum? Güllüzar ERCAN
- 20 yıl 54 yaş ve 5975 prim günü şartlarınız var. Yılınız 2017'de, yaşınız 2027'de dolacak. Sigorta öncesi doğumlar borçlanılamıyor. Sadece 2009 doğumlu çocuğunuz için borçlanma yapıp 720 gün kazanabilirsiniz. Priminizi tamamlayıp yaşı bekleyeceksiniz.
25.02.1971 doğumluyum. 01.11.1988'de SSK'lı oldum. 6650 günüm var. Ne zaman emekli olurum? Mücahit DURSUN
25 yıl 51 yaş ve 5450 prim günü şartlarınız var. Prim gününüz tamam, yılınız dolmuş. Emekli olacağınız tarih 25.02.2022 olacak.