Bugünlerde çokça ilginç sözler duymaya başladık. 'Lokantalar kapatılacak', 'muhtarlıklar kaldırılacak' gibi akla ziyan laflar derken şimdi de 'kıdem tazminatına el konulacak' saçmalığı ortaya atıldı.
Siyaseten bir şey yapamayacaklarını anlayanlar, sandıktaki yenilgilerini bu şekilde kafaları karıştırarak gidermeye çalışıyor. Oysa kıdem tazminatı kanunlarla düzenlenmiş ve güvence altına alınmış, çalışanlar açısından da kazanılmış bir hak. El konulması da kaldırılması da mümkün değil. Üstelik şimdi yürütülmekte olan fon çalışması ile de devlet garantisi altına alınacak. Böylece her çalışanın tazminatı korunacak.
Şu anda 1 yıl olan süre 1 güne düşecek.
1 gün bile çalışan tazminat alabilecek.
İsterseniz hem tazminat ile ilgili hem de bu fon ile ilgili kafalardaki bazı soruları kısa kısa cevaplayalım.
Kıdem tazminatını kimler alabilir
Aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olan ve işveren tarafından haksız ve nedensiz olarak işten çıkartılan her işçi kıdem tazminatı alabiliyor. Yine kanunların düzenlediği haklı fesih şartları ile istifa eden bir kişi de kıdem tazminatı alabiliyor. Askere giden, emekli olan çalışanlar da ayrıldıklarında tazminat alabiliyor. Ayrıca 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olmuş ve 15 yıl 3.600 günü tamamlayan çalışanlar da istedikleri takdirde ayrılıp tazminatı alabiliyor.
Kadın işçinin evlenmesi sonrası 1 yıl içinde ayrılırsa tazminat ödeniyor. Yine ölüm halinde de tazminat ödeniyor.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanıyor
En az 1 yıl çalışan bir işçinin kıdem tazminatı her yıl için 30 günlük brüt ücretidir. Bu brüt ücrete işçiye düzenli olarak ödenen tüm ücretler katılıyor.
Yol parası, yemek parası, ikramiye, makam tazminatları gibi ödemeler brüt ücrete eklenerek hesaplama yapılıyor.
Hamilelik veya doğum nedeni ile ayrılan işçi, kıdem tazminatı alabilir mi?
Kendi isteği ile ayrılan işçiler yukarıda saydığımız haklı fesih şartları oluşmadan tazminat alamıyor. Maaşın ödenmemesi, gerçek maaşın bordroda gösterilmemesi, ahlak iyi niyet kurallarına uyulmaması gibi sebeplerle istifalarda tazminat ödeniyor. Ancak hamilelik ve doğum gibi sebeplerle ayrılanlar tazminat alamıyor.
Kıdem tazminatında bir üst sınır var mı?
Kıdem tazminatı hesaplanırken 4/A kapsamındaki çalışanlar için bir tavan bulunuyor. Yani brüt ücretiniz çok yüksek olsa da her yıl değişen bu tavan dışında bir ödeme yapılmıyor. Yani sizin brüt maaşınız 10 bin lira da olsa bu yıl için hesaplanacak üst sınır 4.426,16 TL olarak belirlendi. Bu sınır Basın İş Kanunu çalışanlarında uygulanmıyor.
Kıdem tazminatında zamanaşımı var mıdır?
Kıdem tazminatı işçinin ayrılmasından hemen sonra ve nakit olarak tek seferde ödenmelidir. Bu konuda zaman aşımı da 10 yıldır. 10 yıl içinde talep etmezseniz hakkınızı kaybedersiniz.
Kıdem tazminatımdan kesinti yapılır mı?
Kıdem tazminatından damga vergisi dışında hiçbir kesinti yapılamaz.
Gazeteciler ne kadar sürede kıdem tazminatına hak kazanırlar?
Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır. Kıdem hakkı gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
FON KORUMA ALTINA ALACAK
Kıdem tazminatı fonu nasıl çalışacak?
Yeni sistemde her çalışanın bir kıdem tazminatı hesabı olacak. İşverenler her ay buraya çalışanlar adına ödeme yapacak.
Ne kadar sürede kıdem hakkı kazanılacak?
Şu anki sistemde bir işyerinde bir yıldan az çalışanın kıdem hakkı bulunmazken, yeni sistemde bir gün çalışanın dahi hakkı olacak.
İşten ayrılanın tazminatı olacak mı?
Yeni sistemde atılma ya da istifa ayrımı yapılmayacak. İşten ayrılan işçinin fondaki hesabı yeni işe girdiğinde oraya devredilecek. Bazı özel durumlarda 'ev almak' evlenmek gibi bu parayı çekme hakkı da olacak.
Şu anki çalışanlar ne yapacak?
Çalışanlara iki seçenek sunulacak. İsterlerse yeni sisteme geçecekler isterlerse şu anki sistemde kalabilecekler.
SSK'DAN EMEKLİ OLURSUNUZ
11.03.1974 doğumluyum. 01.10.1991 sigorta girişim. 5939 gün sigorta pirimim var. Son 650 gün Bağ-Kurluyum, sigortam Bağ-Kur'a devredilir mi? Emekli olurken Bağ- Kur'dan mı sigortadan mı emekli olurum? (Zafer)
25 yıl 52 yaş ve 5525 gün şartlarınız var. Son 650 günün Bağ-Kur'dan olması sizin kurumunuzu değiştirmez. Ancak Bağ-Kur'da kalmaya devam eder ve 3.5 yılı doldurursanız bu kez prim şartınız 9 bine çıkar. O yüzden bu süreye dikkat etmeniz gerekiyor. Şu anda bu prim günleriyle emekli olacağınız kurum SSK olacaktır. Eğer Bağ-Kur'da devam ederseniz daha sonraki 3.5 yılı SSK'ya geçerek tamamlamanız gerekir.
İŞSİZLİK MAAŞI ALAMAZ
Eşim doğum nedeniyle çocuğa bakacak kimse olmadığından istifa etmek zorunda kaldı. İşsizlik maaşı alabilir mi? (Emrullah)
İşsizlik maaşı alabilmek için kendi istek ve kusurunuz dışında işten çıkartılmanız gerekiyor. Ayrıca haklı fesih dediğimiz şartlarla istifa etmeniz halinde de işsizlik maaşı alırsınız. Bunlarla beraber son 3 yılda 600 günlük sigorta ve son 120 günde de primin eksiksiz ödenmesi şartları bulunuyor. Hamilelik, ya da doğum nedeniyle işten ayrılmak yani istifa etmek durumunda işsizlik maaşı alınamıyor. Böyle bir ayrılıkta kıdem tazminatı da alınamıyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
1964 doğumluyum. 1994'den çiftçi Bağkur girişim var ve o zamandan beri primleri eksiksiz ödemekteyim. Ne zaman emekli olurum. Fikri KURU
54 yaş 25 yıl ve 9 bin gün prim şartlarınız var. Gün ve ay bilgisi vermemişsiniz. 1994 yılı 1 Ocak'tan hesapladığımızda 620 gün daha prim ödeyip emekli olursunuz.
1981 doğumluyum. İşe başlama Mayıs 1999. Şu anda 2717 günüm var. Ne zaman emekli olurum ve 3600 prim şartı ve 4500 prim şartları bana uyar mı? (Sezai)
25 yıl 58 yaş ve 5975 gün şartlarınız var. Şu anda hem yılınız hem yaşınız hem de priminiz eksik. Bunları tamamladığınızda emekli olursunuz. 4500 gün değil ama 3.600 gün şartı size uyuyor. 3.600 günü tamamladığınızda ise 60 yaşını beklemek durumundasınız.
1970 doğumluyum. 01.10.1990 tarihinde sigortalı olarak çalışmaya başladım. Halen çalışıyorum. 7 bin gün kadar primim var. Ne zaman emekli olurum. Yeşim SARI
20 yıl 47 yaş ve 5450 gün şartlarınız var. Yıl şartınız 2010'da tamamlanmış. Priminiz de tamam. Yaşınız da bu yıl dolacak. Bu yıl doğum gününüzde emekli olursunuz.