İşsizlikle mücadelesinde çok önemli mesafe alan Türkiye, kayıtdışılıkla savaşta da gün geçtikçe başarılı oluyor. Sigortasız çalışanların sayısı da, oranı da azalıyor. Fakat 'gizli kayıt dışı' diyebileceğimiz bir durum var ki can yakmaya devam ediyor.
Bize gelen her 10 mesajdan yarısı 'Maaşım asgari ücretten gösteriliyor, kalan kısmı elden veriliyor' diye başlıyor...
Türkiye'deki istihdam istatistiklerine bakıyorsunuz; çalışanların neredeyse yarısı asgari ücretli. İçlerinde doktor da var, avukat da, eczacı da, yılda milyon dolarlar kazanan futbolcu da... Tabii fabrikada mesai dolduran işçi de var.
Bu kadar insanın aynı anda asgari ücretle çalışıyor olması mümkün değil...
Sosyal Güvenlik Kurumu da bunu fark etti ve meslek kodlarını getirdi.
Ancak sorun hala devam ediyor. Hileli maaş sistemi çoğu yerde uygulanıyor. İşveren bir işçiyle 3 bin lira net maaşla anlaşıyor. Sonra bazen haber vererek bazen de habersizce bu işçisini devlete asgari ücretliymiş gibi gösteriyor. Bordrolara da bu işleniyor. İşçinin maaşı bankaya 1603 lira (şu anki net asgari ücret) olarak yatırılıyor...
Kalan bin 397 liralık bölüm ise her ay elden ödeniyor. İşveren devletten vergi ve prim kaçırıyor, işçinin ise geleceğini çalıyor...
Açıkça suç işliyor. Oysa gerek 2017'de gerekse 2018'de getirilen teşviklerle işverenin üzerindeki prim ve vergi yükleri hafifletildi. Bu hileyi haklı çıkartacak hiçbir sebep yok.
GELECEĞİ KAYBEDERSİNİZ
Zaman zaman yazılarımızda dile getiriyoruz. Bu tür bir hileye razı olursanız şunları kaybediyorsunuz:
Ücret düşük gösterildiği için emeklilik zamanı geldiğinde emekli maaşınız düşük kalır.
Bordrodaki miktar üzerinden kıdem tazminatı hesaplandığında işten ayrılırken ödenecek para düşer.
Geçici iş görmezlik ödeneği ve işsiz kalınca alınan işsizlik ödeneği de iner.
Tüm resmi işlemler bu maaş üzerinden yapılacağından kredi almaktan kefil olmaya kadar birçok konuda sıkıntı yaşayabilirsiniz.
NASIL ÇÖZÜLÜR?
Öncelikle işverenden bordroda gerçek ücreti göstermesi konusunda talepte bulunmalısınız.
Bu talep muhtemelen kabul görmeyecektir. Bu durumda firmayı ALO 170'e ihbar edebilirsiniz ki işveren için ciddi para cezaları var. Bunu da yapamazsanız, ücretle ilgili her türlü belgeyi mutlaka saklayın.
İleride açacağınız davalarda gerçek maaşınızı ispatlamak için bunlar işinize yarayacaktır.
HAKLI FESİH İMKANINIZ VAR
Gerçek ücretin gizleniyor olması çalışan açısından da bazı haklar doğuruyor. Tazminatı gerektiren haklı fesih sebeplerinden birisi de işverenin gerçek ücreti bordroya yansıtmayıp, saklamasıdır. Hemen sözleşmenizi feshederek kıdem tazminatınızı talep edebilirsiniz.
İŞVERENE HAPİS CEZASI
Devletten üç kuruş vergi kaçırmak için işçinin gerçek maaşını gizleyen işverenleri işin vicdani boyutu ilgilendirmiyorsa, cezasını hatırlatayım. Bu şekilde düzenlediğiniz bordrolar yanıltıcı belge işlemi görmektedir. Vergi Usul Kanunu 359'a göre de bunun karşılığı 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Ayrıca, ücretin vergisi de üç kat ceza ve gecikme faizi ile birlikte talep ediliyor. Bir de ödenmeyen sigorta primlerinin cezası var.
Değer mi? Bizden hatırlatması.
İSTİFA EDEN TAZMİNAT ALAMAZ
yıldır bir işyerinde çalışıyorum. 2 aylık hamileyim.
Bu şekilde çalışmak zor geliyor.
Acaba hamile olduğum için işten ayrılırsam tazminatımı alabilir miyim? İşsizlik maaşı ödenmesi söz konusu olabilir mi? Yeşim S.
Sadece hamile olduğunuz için ya da işin ağır gelmesi sebebiyle ayrılırsanız yani istifa ederseniz tazminat alamazsınız. Hamile olmanızı sebep göstererek sizin ayrılamayacağınız gibi işveren de sizi hamile olduğunuz için işten atamaz. Atarsa ciddi tazminatlar alırsınız. Siz mutlaka ayrılıp tazminat almak istiyorsanız iki farklı yolu var onları da hatırlatalım.
Birincisi eğer 08.09.1999'dan önce sigortalı olmuşsanız 15 yıl 3600 gün yazısıyla tazminatınızı alabilirsiniz. Yine yeni evliyseniz 1 yıl içinde evlilik cüzdanıyla başvurup tazminatınızı alarak işten ayrılabilirsiniz. İstifa etseniz de bu iki yolla ayrılsanız da işsizlik maaşı almanız mümkün olmuyor. Ancak işverenin sizi çıkartması lazım.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM
10.10.1994 sigorta girişim 4023 günüm var.
Askere 1990 gittim. Ne zaman emekli olurum?
Mehmet Bahaettin ASLAN
İşe giriş tarihinize göre 25 yıl 55 yaş ve 5750 gün şartlarınız var. 5 aylık askerlik borçlanması yaparsanız 1 yıl önce 54 yaşında ve 5675 günle emekli olursunuz.
15.10.1979 doğumluyum.
01.07.1995 yılında staj başlamam var sigorta girişim 15.07.2001 5600 günüm var. Stajdan sonra doğum yaptım. Borçlanırsam girişim 1995 olur mu? Gülderen ÖRSOĞLU
Staj sigortası emeklilik başlangıcı sayılmıyor. 2001 girişinize göre 7 bin gün ve 58 yaş şartlarınız var. Doğum borçlanması girişi 1995'e çekmiyor. Borçlandığınız kadar sigorta girişinizi geriye çekiyor.
Eğer doğumunuz 1995 ile 2001 arasında ise 720 gün (2 yıl) borçlanırsanız işe girişiniz 15.07.1999 olur. Buna göre de 56 yaşında ve 5975 günle iki yıl erken emekli olursunuz.