Sosyal güvenlik mevzuatımızda bazı rahatsızlıkları ya da engelleri bulunan vatandaşlar için erken emeklilik imkanları bulunuyor. Bunlar malulen emeklilik ve engelli emekliliği.
Malulen emeklilik sonradan çıkan rahatsızlıklarla oluyor. Ya da iş kazası ile gerçekleşiyor ve çalışma gücünün en az yüzde 60 kaybolmasıyla kazanılabiliyor. Engelli emekliliği ise doğuştan meydana gelen engellilik veya rahatsızlık sonucu alınan vergi indirimi sonrasında ortaya çıkıyor. Burada da en az yüzde 40 iş görme kaybı aranıyor.
Bugün vergi indirimi ve engelli emekliliği hakkında bilgi vermek istiyorum. Bu konuda çok da soru alıyorum. Bunlardan birisini Alp ÖZTÜRK adlı okurumuz göndermiş:
"Engelli raporumu gecen hafta aldım. Yüzde 52 rapor verdiler. Bu raporla birlikte vergi indiriminden faydalanmak için vergi dairesine başvuracağım. Erken emeklilik başvurusunda raporumun oranının değişme ihtimali var mıdır? Nasıl bir yol izlemeliyim?"
SEVKİNİZİ İSTEYEBİLİRSİNİZ
Önce Alp beyin sorusunu kısaca cevaplayıp genel bilgileri de aktaralım.
Aldığınız rapor geçerli bir rapor olsa bile vergi dairesi sizi yeniden hastaneye sevk ederek bir heyet raporu almanızı isteyecek. Tabi bu aşamalarda rapor oranı değişebilir. O yüzden vergi dairesine başvurduktan sonra bunlar ortaya çıkar. Eğer oran değişir ise siz itiraz edebilir ve bir hakem hastaneye sevkinizi isteyebilirsiniz.
Şimdi akıllardaki diğer soruları da cevaplayalım.
Kimler bu haktan yararlanıyor?
Engellilik oranına göre çalışma gücünü yüzde 80 kaybedenler birinci derece engelli, yüzde 60'ını kaybedenler ikinci derece engelli yüzde 50 ve altındakiler ise üçüncü derece engelli sayılıyor. 2008'den sonra ise bu oranlar 60 ve üzeri, 50-59 ve 40-49 olarak belirlendi.
Engellilik oranı en az yüzde 40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar vergi indiriminden faydalanarak erken emeklilik imkânına kavuşuyor.
Ne kadar çalışma süresi gerekiyor Burada yaş şartı aranmazken sigortalılık süreleri 15-20 yıl arası, prim gün sayısı da 3600 ile 4400 arasında değişiyor. Bağ-Kur'lulara ise 2008'den sonra bu hak tanınıyor.
Erken emeklilikten yararlanmak için öncelikle vergi indirimi almak gerekiyor. Defterdarlık ya da vergi dairelerine müracaat ederek işlemleri başlatmak mümkün.
Hangi belgeler gerekiyor?
Başvuru için kimlik belgesi dilekçe ve işyerinizden sigortalı çalışıldığına dair belge yeterli oluyor.
Sonrasında bir hastaneden engellilik derecesini raporla tespit etmek gerekiyor. Bunun için vergi dairesi sizi bir hastaneye sevk ediyor ve raporunuz hazırlanıyor.
Hangi şartlarda emekli olunuyor?
Raporda belirlenen engellilik oranı ve işe ilk giriş tarihi emekli olacağınız zamanı da belirliyor. İşe giriş tarihi 2008'e kadar olanlarda yüzde 80 ve üzeri engeli bulunan çalışanlar için şartlar 15 yıl ve 3600 gün olarak belirlendi. Yüzde 60-79 oranında raporu olanlar 15 yıl ile 18 yıl arasında sigortalılık ve 3.600 ile 4.000 arası prim günü bitiminde emekli olabiliyor. Yüzde 40-59 arası raporlarda ise 15-20 yıl ve 3600-4400 prim günü şartı uygulanıyor.
01.10 2008'den itibaren olan derecelerde ve şartlarda ise değişiklikler söz konusu. Bunları tablolarımızda görebilirsiniz.
Bağ-Kur sigortalıları da yararlanıyor mu?
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren Bağ-Kur (4/B) sigortalıların da engelli olarak erken emekliliklerinin yolu açıldı. Buna göre, yüzde 60 ve üzeri engeli olanlar 15 yıl 3 bin 960 gün, yüzde 50 ile 59 arasında olanlar 16 yıl 4 bin 320 gün, yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl 4 bin 680 günden emekli olabilecek.
Bağ-Kur'luların SSK'lılar gibi vergi indirimi almalarına da gerek yok.
Kurumun sevk edeceği hastanelerden alacakları raporlar geçerli olacak.
Memurlarda engelliye erken emeklilik var mı?
Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008 sonrasında bu haktan yararlanmaya başladılar. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az yüzde 40 raporu olanlar veya en az yüzde 40 olmak üzere doğuştan engelli olan memurlar en az 5400 gün (15 yıl) primi ödenmiş olmak şartıyla emekli olabiliyor. Eğer memurlar 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlamışlar ve engellilik oranları yüzde 40 ve üstündeyse onlar için de erken emeklilik şartları bulunuyor.
BAĞ-KUR 'LULAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Engellilik oranı - Sigorta süresi prim günü
Yüzde 40-49 - 18 yıl 4680
Yüzde 50-59 - 16 yıl 4320
Yüzde 60 ve üstü - 15 yıl 3960
2008 ÖNCESİ SSK'LILAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Sigorta başlangıcı - % 80 üzeri - % 60-79 - % 40-59
05.08.1991 ve daha önce - 15 yıl-3600 gün - 15 yıl-3600 gün - 15 yıl-3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 - 15 yıl-3600 gün - 15 yıl 8 ay- 3680 gün- 16 yıl-3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 - 15 yıl-3600 gün - 16 yıl 4 ay- 3760 gün - 17 yıl- 3920 gün
06.08.1997- 05.08.2000 - 15 yıl-3600 gün - 17 yıl- 3840 gün - 18 yıl- 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 - 15 yıl-3600 gün - 17 yıl 8 ay- 3920 gün - 19 yıl- 4240 gün
05.08.2003-30.09.2008 - 15 yıl-3600 gün - 18 yıl- 4000 gün - 20 yıl- 4400 gün
2008 SONRASI SSK VE MEMURLAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Sigorta başlangıcı
% 60 ve üzeri
% 50-59
% 40-49
01.10.2008-31.12.2008
15 yıl-3700 gün
16 yıl-3700 gün
18 yıl-4100 gün
01.01.2009-31.12.2009
15 yıl-3800 gün
16 yıl-3800 gün
18 yıl-4200 gün
01.01.2010-31.12.2010
15 yıl-3900 gün
16 yıl-3900 gün
18 yıl-4300 gün
01.01.2011-31.12.2011
15 yıl-3960 gün
16 yıl-4000 gün
18 yıl-4400 gün
01.01.2012-31.12.2012
15 yıl-3960 gün
16 yıl-4100 gün
18 yıl-4500 gün
01.01.2013-31.12.2013
15 yıl-3960 gün
16 yıl-4200 gün
18 yıl-4600 gün
01.01.2014-31.12.2014
15 yıl-3960 gün
16 yıl-4300 gün
18 yıl-4680 gün
01.01.2015'ten sonra
15 yıl-3960 gün
16 yıl-4320 gün
18 yıl-4680 gün