Çalışanlar ile işverenler arasında yasaların düzenlediği kurallarla birlikte bir iyi niyet de söz konusu olmalı. İşçi işverene karşı görevlerini tam olarak yerine getirirken işverenin de çalışanının hakkını gözetmesi gerekiyor. Ancak bu ilişki sırasında kötü niyet ortaya çıkarsa yasalarımız bunun için de tazminat öngörüyor.
ÜÇ FARKLI TAZMİNAT VAR
Yasalarımıza çalışanın işten ayrıldıktan sonra mağdur olmaması için üç ayrı tazminat sistemi konulmuş durumda:
1-İhbar tazminatı,
2-Kıdem tazminatı,
3- Geri dönüş tazminatı (veya kötü niyet tazminatı).
Kıdem tazminatı kişinin çalıştığı yıl ile brüt maaşının çarpılması ile hesaplanıyor. İşten kendi istek ve kusuru dışında çıkartılan (Bazı istisnalar ile istifa halinde de ödeniyor) çalışana en az 1 yıllık kıdem olması şartıyla tazminat ödeniyor. Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilebiliyor.
İhbar tazminatı ise çalışılan yıla göre belirleniyor ve 2 haftadan 8 haftaya kadar çıkıyor.
Çalışana işten çıkacağı önceden bildirilmez ise kıdemine göre bu para ödeniyor. Çalışan da bildirimde bulunmadan ayrılırsa ihbar tazminatını işverene ödüyor.
30 KİŞİDEN AZ İSE...
Geri dönüş tazminatında ise 30 kişiden fazla işyerinde çalışanlar, 1 ay içinde dava açtıklarında 8 brüt maaşa kadar tazminat alabiliyor. Bu tazminata arabulucu ya da mahkeme karar veriyor.
30 kişiden az personeli olan ve Türkiye'deki çoğunluk şirketlerin çalışanlarının ise farklı bir güvencesi bulunuyor. Bu çalışanlar işe geri dönüş davası açamıyorlar ancak 'kötü niyet tazminatı' ile alacakları parayı 3'e katlayabiliyorlar.
HAKKINI KAÇIRIYOR
Kötü niyet tazminatı fesih hakkını kullanırken işverenin yaptığı hatalarla ortaya çıkıyor.
Birçok çalışan bundan habersiz olduğu için de bu tazminatı kaçırıyor. Oysa dediğimiz gibi ihbar tazminatının üç katı ödeniyor ve ciddi bir tutar oluşturuyor. Burada çalışanın işten çıkartılırken haksızlığa uğraması söz konusu. Örneğin bir işçi sadece evlendiği için ya da hamile kaldığı için işten atılmışsa devreye kötü niyet tazminatı giriyor. Yine ırk, cinsiyet ayrımı, sendika üyeliği, hakkını arama gibi konularda da kötü niyet tazminatına hükmediliyor.
Ayrımcılık yapıldığında yine bu kez ayrımcılıktazminatı da devreye girebiliyor. Çünkü işverenin eşit davranma yükümlülüğü bulunuyor.
GERÇEK MAAŞ ŞİKAYETİ
Bir işveren işçinin gerçek maaşını bordroya yansıtmıyor ve prim, vergi kaçırıyorsa çalışan da bunu Çalışma Bakanlığı'nın ALO 170 hattına bildirmişse bu sebeple çıkartıldığında kötü niyet tazminatı yine devreye giriyor. Kötü niyet tazminatına yine arabulucu ya da mahkeme karar veriyor.
İSTİFAYA DİKKAT!
Bir işyerinde 3 yıldır çalışıyorum. İstifa edersem bu 3 yılın parasını alabilir miyim? Emel ŞANLI
Haklı bir sebep olmadan kendi isteğinizle işten ayrılırsanız tazminat da işsizlik maaşı da alamazsınız. Bunun bazı istisnaları var.
Eğer ilk kez sigorta olduğunuz tarih 9 Eylül 1999 ve öncesi ise o zaman SGK'dan bir yazı alarak ayrılıp tazminat alırsınız. Yine kadınlar için evliliğinin üzerinden en geç 1 yıl geçmişse bunu gerekçe göstererek tazminat alınabiliyor. İş Kanunu 24. Maddede belirtilen haklı fesih şartları oluşmuşsa bunlardan dolayı da istifa eden tazminat alabiliyor.
Ayrıca erkekler için askere gitmek ya da emeklilik kararı aldırmak da tazminatı gerektiriyor. Bu şartlar dışında istifa etmek tazminatı yakar hatırlatalım.
SÜRELİ SÖZLEŞME ÖNEMLİ
Bir turizm firmasında 1 yıllık sözleşme ile çalışıyorum. Sözleşmem bitmeden işverenin çıkarması ya da sözleşmem bittikten sonra işten ayrılmam durumunda işe iade veya tazminat talep edebilir miyim? (ismi saklı)
İş Kanunu'na göre işe iade hakkından yararlanmak için, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Belirli süreli iş sözleşmelerinde işe iade hakkı bulunmamaktadır. Ancak belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştığınızdan ve iş sözleşmeniz süresinden önce haklı bir nedene dayandırılmadan sona erdirilmiş ya da erdirilecekse aradaki sürenin ücretini tazminat olarak işverenin ödemesi gerekmektedir.
BORÇLANMA YAŞI GERİ ÇEKMEZ
1997 yılında sigortalı olarak çalışmaya başladım. Daha sonra 1999 yılında askere gittim ve dönüşte yine çalışmayı sürdürüyorum. Askerlik borçlanması benim ne işime yarayabilir. Yaş şartımı geri çeker mi? Murat AKARSU
Askerliklerini işe başlamadan önce yapan erkek sigortalılar bu süreleri borçlandıklarında bir yıl daha erken emekli olma imkanına kavuşuyor. Ancak sigortadan sonra yapılan askerliklerin borçlanılması maalesef yaşı geri çekmiyor.
Sadece eksik primleri tamamlayabiliyor.
Şu anda çalışmaya devam ettiğiniz için priminizi doldurursunuz. Ancak yaşınız dolduğunda eksik gününüz kalırsa o zaman askerliği borçlanabilirsiniz.
Şimdi borçlanıp boşuna para ödemeyin.