Askerlik sistemimizde yapılan değişikliklerle artık birçok genç bedelli olarak askerlik görevini yerine getiriyor. Fakat eski sistemde yine askere gidenler de çoğunlukta.
Askere gitmeden önce çalışma hayatında olanların bazı hakları bulunuyor. Özellikle işsizlik maaşı konusunda çok soru alıyorum.
İşsizlik maaşı kendi istek ve kusuru dışında işten çıkartılanlara ödeniyor. Bunların son 3 yılda en az 600 gün priminin yatmış olması ve son 120 günde de hizmet akdine tabi çalışmak gerekiyor. İşsiz kalan çalışanların çıkış bildirgelerine yazılan kod işsizlik maaşı için çok önemli. Bu yüzden ayrılırken işyerinizin bu kodları işsizlik maaşı alacağınız şekilde bildirmesi gerekiyor.
İKİ FARKLI SİSTEM VAR
Askere gidenler için de işsizlik maaşı imkânı bulunuyor. İşsizlik maaşı için askerlik dönüşü başvurma şartı bulunuyor. Bu konuda iki durum söz konusu:
Birincisi; bir çalışan prim gün sayılarını tamamlayıp işsizlik maaşı alacak şekilde işten çıkartıldığında İŞKUR'a giderek maaş bağlatabilir. Bu çalışan maaş almaktayken askere giderse ödeneği kesilir.
Ancak askerlik dönüşü 30 gün içinde tekrar başvurarak kalan ödeneklerini de almaya devam edebilir.
İkincisi; askerlik için işten çıkanlarla ilgili. İşverenler bir çalışanını işten çıkarttıklarında 10 gün içinde SGK'ya bildirmek zorunda. Bu bildirimde işçinin çıkış sebebi de belli kodlarla ifade ediliyor. Burada işsizlik maaşı alabilecek bir kodun olması gerekiyor. Askerlik için ayrılan çalışanların da bu durumunu belirten kodun işaretlenmiş olması lazım.
Burada iki tarih çok önemli.
İşten ayrıldıktan sonra askere gidilen zamana kadar en fazla 90 gün geçmesi gerekiyor.
Bu süreyi geçirirseniz askere gitmek için ayrılmış olmuyorsunuz.
O yüzden de birçok haktan yararlanamıyorsunuz.
İkincisi de terhisten sonra en fazla 30 gün içinde başvurma zorunluluğu var. Eğer bu süreyi geçirirseniz alacağınız maaşın süresinden kesiliyor.
Yani 10 ay maaş alacak bir hak sahibi 1 ay geç başvurursa bu süre 9 aya iniyor.
DAMGA VERGİSİ KESİLİYOR
İşsizlik ödeneği çalışırken alınan maaş üzerinden hesaplanıyor.
Yüksek maaş alan çalışanların işsizlik ödenekleri de yükseliyor. Ancak burada bir sınır da var. İşsizlik maaşı brüt ücretin yüzde 40'ı kadar oluyor. Ancak brüt asgari ücretin yüzde 80'inden fazla olamıyor. Maaştan sadece damga vergisi kesiliyor.
ASGARİ ÜCRETLE ARTTI
İşsizlik maaşı 2020 yılı ile birlikte yeniden belirlendi.
Asgari ücretteki artış işsizlik maaşına da yansıdı. 2020 yılı için brüt asgari ücret 2.943 lira olarak belirlendi. Buna göre de en az işsizlik maaşı damga vergisi hariç 1.177,20 TL oldu. Üst sınırda değişti. Maaşı yüksek olanların alacağı işsizlik maaşı ise damga vergisi hariç yukarıdaki rakamın iki katı yani 2.354,40 TL'ye yükselmiş oldu.
SÜREYİ PRİM BELİRLİYOR
İşsizlik maaşı en fazla 10 ay alınıyor. Ancak sizin kaç ay işsizlik maaşı alacağınızı son 3 yıldaki prim gün sayınız belirliyor.
Buna göre son 3 yılda 600 gün primi olanlar 6 ay süreyle maaş alıyor. 900 gün primi olanlar ise 8 ay süreyle maaş alıyor. Son 3 yılın tamamında çalışanlar yani 1080 gün primi olanlar ise 10 ay boyunca işsizlik maaşı alabiliyor.
ÇALIŞIRSANIZ MAAŞ KESİLİR
Geçen yıl SGK'dan malulen emekli oldum. Ancak ekonomik sıkıntılar nedeniyle sağlığımın elverdiği bir işte yeniden çalışmak istiyorum. Çalışmaya başlarsam SGK maluliyet aylığımı keser mi? (İSMİ SAKLI)
5510 Sayılı Kanun'a göre malullük aylığı alırken bir iş yerinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanların malullük aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir ve çalıştıkları süre boyunca bunlar için kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına ait prim alınır. İşten ayrılarak yeniden malullük aylığı bağlanması için yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere; kontrol muayenesine tabi tutulmak ve ilk aylığına esas malullüğünün devam ettiği anlaşılmak kaydıyla yeniden malullük aylığı bağlanır.
ZORLA MESAİ OLMAZ
Özel sektörde faaliyet gösteren bir firmayız. Zaman zaman iş yerimizde mesai yapılması gerekiyor. Bazı çalışanlarımız buna karşı çıkıyor. Karşı çıkan işçiyi tazminatsız çıkartabilir miyiz? (Yusuf K.)
ş Kanunu'na göre işçi mesai yapmak zorunda değildir. Fazla çalışma durumunda işveren işçinin onayını almak zorundadır.
Zorla fazla çalışma yaptırılamaz.
Bu nedenle işten çıkarma haksız çıkarmadır. İhbar ve kıdem tazminatı ödemeniz gerekir. Ayrıca işçi sayısına göre geri dönüş imkânı da bulunur.
İşçiden onay alma uygulaması yıllık olarak yapılması gerekmekteydi.
Ancak 25 Ağustos 2017 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile bu şart değiştirildi.
Yönetmeliğin üçüncü maddesinde "Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir." denilmektedir.