Türkiye Haziran ayı ile birlikte yeni bir normalleşme dönemine de girmiş olacak. Bu noktada sosyal hayattaki yeniliklerle birlikte çalışma düzeninde de bazı değişiklikler olacak. Pandemi ile birlikte İş Kanunu'na eklenen geçici onuncu madde ile fesih yasağı getirilmişti. Bu yasak daha sonra gelişmelere göre uzatılmış ve son tarih olarak da 30 Haziran 2021 açıklanmıştı. Fesih yasağının yani işten çıkartma yasağının olması işverenler açısından bir zorluk oluşturacağı için yasa koyucu burada işverene tek taraflı ücretsiz izne gönderme hakkı da tanımıştı. Yasa gereği ücretsiz izin tek taraflı olamazken burada işveren ve işçinin karşılıklı rızası aranıyor. Ancak bu dönemde fesih yasağı olduğu için bu hak geçici olarak tanındı. Bu durumda çalışanlar mağduriyet yaşayacağı için bu kez yasa koyucu nakdi ücret desteğini getirerek ücretsiz izinde olan çalışanlara karşılıksız maaş ödenmesine karar verdi. Bu sayede işveren işçiyi işten çıkartamadı ama ücretsiz izne yollayabildi, işçi de ücretsiz izindeyken son artışla birlikte aylık 1.500 TL ücret alabildi.
AY SONUNDA NE OLACAK
30 Haziran itibariyle fesih yasağı ve dolayısıyla tek taraflı ücretsiz izne gönderme hakkı veren geçici onuncu madde hükümleri ortadan kalkacak. Yeni bir uzatma kararı alınmaz ise bu tarihten sonra artık normal düzene geçilecek. Kısa Çalışma Ödeneği de biteceğinden işçilerin primleri 30 gün üzerinden yatırılacak, mesailer haftalık 45 saat olarak uygulanıp maaşlar tam ödenecek. Bu durumda işten çıkartma uygulaması da eskisi gibi yasalar çerçevesinde gerçekleşecek. Yine işçiler kendi istek ve kusurları dışında çıkartılırlarsa kıdem tazminatlarını yasanın çizdiği çerçeve dahilinde alacaklar. Ücretsiz izin uygulaması da yine İş Kanunu'nda tarif edildiği gibi yapılacak. İş Kanunu'nun yirmiikinci maddesi "Çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. İşçi değişiklik önerisini bu süre içinde kabul etmezse, işveren değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşçi bu durumda 17 ila 21' inci madde hükümlerine göre dava açabilir. Taraflar aralarında anlaşarak çalışma koşullarını her zaman değiştirebilir" hükmünü getirmiştir. Ücretsiz izin işçinin ücretini almasını engelleyen bir durum olarak işçi aleyhine esaslı değişiklik niteliği taşımaktadır. Bu yüzden işçinin rızası olmadan ücretsiz izin uygulaması yapılamayacak, yapılırsa işçiye haklı fesih ile tazminat hakkı verecektir.
FESİHLERE DE DİKKAT
30 Haziran'dan sonra yapılacak işten çıkartmalarda da işverenlerin çok dikkatli olması gerekiyor. Sebepsiz yapılan işten çıkartmalarda mutlaka işçinin tazminatı tam ve zamanında ödenmelidir. Bu şekilde ödenmeyen tazminatlar için işçilerin arabulucuya gitme hakları bulunmaktadır. Sadece ekonomik sıkıntılar gerekçe gösterilerek yapılan işten çıkartmalar sebepsiz sayılacaktır. İşçiler açısından da 1475 sayılı yasanın 14. Maddesinde sayılan istisnalar dışında istifa etmek suretiyle ayrılmak tazminat hakkını öldürmektedir. Bu yüzden istifa ederken bunlara dikkat etmek gerekmektedir.
4 YIL KAZANMA İMKANI
■ Merhaba 15.11.2002 sigorta girişim. 5.720 günüm var. Sigorta sonrası 2 çocuğum oldu. Çocuk borçlanması nasıl olacak? Ne zaman emekli olabilirim? Özge UZUN
İşe giriş tarihinize göre emeklilik şartlarınız 7 bin gün ve 58 yaş olarak ortaya çıkıyor. Dolayısıyla emeklilik için daha 1.280 güne ihtiyacınız bulunuyor. Bunu çalışarak geçirebilirsiniz ancak yasalar size önemli bir avantaj sağlamış durumda. Sigortadan sonraki iki çocuğunuzu borçlanarak 1440 gün kazanma hakkınız var. Sizin emeklilik için ihtiyacınız olan 1280 günü bu şekilde borçlanarak satın alabilir ve prim gününüzü 7 bine tamamlayabilirsiniz. Böylece yaklaşık 3.,5 yıl daha çalışmamış olur toplu prim kazanırsınız. 58 yaşınıza ulaşınca da emekli olursunuz. Eğer 58 yaşınız tamamsa hemen emekli olursunuz.
EMEKLİLİK ENGEL DEĞİL
■ Annem 56 yaşında, babamın ölümünden dolayı SSK'dan dul maaşı alıyor. Ama kendisinin de SSK'dan 1090 gün primi var. Annem Bağ-Kur'dan emekli olabilir mi? Mesut ÇAVUŞOĞLU
Annenizin Bağ-Kur'dan emekli olabilmesi için bu statüden prim yatırması ve en az 5400 güne ulaşması gerekiyor. Ya da SSK'dan prim yatırırsa SSK statüsünden de emekli olabilir. Babanızdan dolayı ölüm maaşı alıyor olması annenizin çalışmasına ya da emekli olmasına bir engel teşkil etmez. Eşinden dolayı ölüm maaşı ya da bilinen adıyla dul maaşı alanlar isterlerse çalışabilir ya da emekli olabilir çift maaş alabilirler. Sadece ölüm maaş oranı düşecektir.