Sosyal güvenlik mevzuatımız ölen sigortalının geride kalan yakınları için bazı güvenceler getirmiş durumda. Ölen sigortalının eş ve çocukları ile anne babası belli şartlarda ölüm aylığı alıyor.
Eşlerin aldığı maaşa dul maaşı çocuklarınkine ise yetim maaşı diyoruz. Dul maaşı ile yetim maaşa arasında önemli bir fark var. Eşten alınan maaş için emekli olmak ya da çalışmak engel teşkil etmiyor. Ama yetim maaşı almak için bir gelirin olmaması gerekiyor. Her iki maaş için de evlenmeme şartı da bulunuyor.
EŞ ÇALIŞSA DA ALIYOR
SSK ve Bağ-Kur açısından bakıldığında ölüm aylığı bağlanması ile ilgili şartlar da değişiyor.
4A'lı yani SSK'lı biri vefat ettiği için eğer 900 gün primi varsa yakınlarına maaş bağlanıyor.
Bağ-Kur'da ise bu süre 1800 güne çıkıyor. Ölen kişinin geride kalan tüm yakınları hak sahibi olamıyor. Yukarıda da söylediğimiz gibi öncelikle hak sahibi eş oluyor. Eşi ölen birisinin onun üzerinden maaş alabilmesi için öncelikle ölüm tarihinde evliliğin devam ediyor olması, öldükten sonra evlenmemesi gerekiyor. Dul kalan eş çalışıyor ya da emekli olsa bile eşinden maaş alabiliyor. Sadece çalışmadığı ya da emekli olmadığı zaman yüzde 75 oranında maaş alırken çalışıyor ya da emekli olduğunda yüzde 50 oranında maaş alıyor. Burada eşin kadın ya da erkek olmasına bakılmıyor. Erkekler de ölen eşlerinin maaşını alabiliyor.
ÇOCUKLAR ÇALIŞMAMALI
Çocuklar bakımından durum ise yaş şartı ile ilgili.
Burada erkek çocuklarının eğer okumuyorlarsa 18 yaşını geçmemeleri gerekiyor. Erkek çocuk liseye devam ediyorsa 20 yaşına, üniversiteye devam ediyorsa 25 yaşına kadar anne ya da babasından ölüm aylığı yani yetim aylığı alabilir. Kız çocuklarının da aylık alabilmesi için çalışmamaları ve evlenmemeleri gerekiyor. Kız çocukları için bir yaş şartı bulunmuyor.
Evlenmedikleri ve çalışmadıkları süre boyunca babalarından ya da annelerinden yetim maaşı almaya devam ediyorlar.
ÇEYİZ YARDIMI DA VAR
Yetim maaşı alan kız çocukları evlendiklerinde bu maaşları kesiliyor. Ancak SGK'ya müracaat ederlerse kendilerine evlilikten sonraki 24 aylık maaşları peşin olarak ödeniyor.
Böylece kız çocuklarına bir seferlik yetim maaşlarının 24 katı kadar bir çeyiz yardımı yapılıyor. Bu süre bitmeden kız çocuk boşanırsa maaşı tekrar bağlanmıyor. Ancak 24 ay tamamlanınca tekrar bağlanıyor.
VATANDAŞLIĞA DİKKAT
Bu noktada sorulan sorulardan birisi de vatandaşlık ile ilgili. Ölüm maaşı yabancı uyruklu eşe bağlanabiliyor. Ancak bazı şartları da bulunuyor.
Ölen sigortalı eğer SSK'lı ve Bağ - Kur'luysa, geride kalan eşe maaş bağlanırken Türk vatandaşı olma şartı aranmıyor.
Ayrıca yabancı uyruklu eşin Türkiye'de ikamet edip etmediğine de bakılmıyor. Medeni kanuna göre resmi nikahın olup olmadığına ve eşin evlenip evlenmediğine bakılıyor. Fakat ölen kişi Emekli Sandığına tabi ise, yani memursa, bu durumda geride kalan dul eşe ölüm aylığı bağlanabilmesi için Türk vatandaşı olma şartı aranıyor.
MALUL ÇOCUKTA ŞART YOK
Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği tespit edilen malul çocuklara da evli olup olmadığına, yaşına veya cinsiyetine bakılmaksızın ölüm aylığı bağlanıyor. Burada malul çocuğun da kendi sigortasından dolayı gelir ve aylık almıyor olması da gerekiyor.
1 Ekim 2008 sonrasında vefat eden sigortalının anne ve/veya babasına aylık bağlanabilmesi için de yine birtakım kıstaslar bulunuyor. Öncelikle anne ve/ veya baba 65 yaşın altında ise, ölen sigortalının hak sahibi eş ve çocuklarından geriye artan hisse olmak zorundadır. Ayrıca anne ve/veya babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş oldukları gelirleri asgari ücretin net tutarından az olmak zorundadır.
Yine anne ve/veya babaya ölen çocuklarından ölüm aylığı bağlanabilmesi için, diğer çocuklarından hak kazanılan gelir/aylıklar hariç olmak üzere, gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması da şarttır. Anne ve/ veya baba 65 yaşın üstünde ise, yukarıda belirtilen şartları taşımaları halinde ölen sigortalının hak sahibi eş ve çocuklarından geriye artan hisseye bakılmamakta, artan hisse olmasa bile ölüm aylığı bağlanmaktadır.
NEREYE BAŞVURULUR
4 (a) (SSK) kapsamında ilk ölüm aylığı bağlama işlemleri için Sosyal Güvenlik İl/Merkez müdürlüğüne, ölüm aylığı bağlandıktan sonraki ikincil işlemler için ise Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bağımsız ve Hizmet Akdiyle Çalışanlar Emeklilik Daire Başkanlığı Mithatpaşa Cad. No:7 Sıhhiye/ ANKARA adresine Gelir/Aylık/ Ödenek Talep Belgesi ile müracaat edilmesi gerekir.
4(b) (Bağ-Kur) kapsamındaki ölüm aylığı bağlama işlemleri için sigortalının dosyasının bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/ Merkez Müdürlüklerine Gelir/ Aylık/Ödenek Talep Belgesi ile müracaat edilmelidir. Kamu görevlisi olan (4/c'li) sigortalıların hak sahipleri ile 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununa tabi sigortalıların hak sahiplerinin ise Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığı Mithatpaşa Cad. No:7 Sıhhiye/ ANKARA adresine müracaat etmesi gerekiyor. Ayrıca, www. turkiye.gov.tr adresi üzerinden başvuru imkanı bulunmaktadır.