Son günlerde gündeme tekrar gelen Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yapılan çalışmaların sonucunu merakla bekliyor. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmuş prim ve yıl şartını tamamlamış ancak yaş şartı dolayısıyla emekli olamamış sigortalılar için bir çözüm aranıyor. Bu konuda bir çalışma grubu kurulurken düzenlemenin yıl sonuna kadar tamamlanması da bekleniyor.
FORMÜLLER MASADA
EYT'lilerin nasıl emekli edilecekleri ile ilgili değişik formüller üzerinde duruluyor.
Öncelikle kapsam belirlenerek kimlerin hak sahibi olduğu ortaya çıkartılacak. Daha sonra da hak sahiplerinin hangi şartlarda emekli olacakları ortaya konulacak. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olmasına rağmen henüz primi eksik olanlar, yılını tamamlamamış olanlar ve farklı kurumlarda çalışmaları bulunanlar açısından da yeni değerlendirmeler yapmak gerekiyor. Dolayısıyla EYT yasasının çıkmasıyla birlikte tüm 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olarak çalışmaya başlayanların aynı anda emekli olmaları diye bir şey söz konusu olmayacak. Bu yüzden de kapsam belirlenmesi, daha doğrusu kimlerin EYT olduğunun tarifinin yapılması önem kazanıyor.
MAAŞ NASIL BELİRLENECEK
EYT kapsam ve emeklilik şartları bir yandan belirlenirken emeklilik olduğunda maaş hesabının nasıl olacağı da merak ediliyor. 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların yani EYT'lilerin maaş hesapları üç ayrı dönem olarak yapılıyor.
İlk dönem olarak 1999'a kadar olan süreye bakılıyor.
Burada aylık bağlama oranları yüksek olarak uygulanıyor ancak güncelleme katsayısı dışında başka katkı olmuyor.
1999 ile 2008 arasında yapılan ikinci dönemde ise aylık bağlama oranları düşse de büyüme oranı güncellemede kullanılıyor 2008 sonrası dönem ise ayrı olarak hesaplanıyor. Burada da büyüme hızının yüzde 30'u alınırken bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncelleme de kullanılıyor. Bu üç dönem için hesaplanan maaşlar toplanarak emeklinin alacağı ücret ortaya çıkartılıyor.
Her üç dönemde de farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor. EYT'liler için de emeklilik tarihleri belli olduğunda bu üç dönem için hesaplama yapılacak.
TÜM KAZANÇLAR ÖNEMLİ
Emekli maaşını belirlerken ilk olarak kazançlara bakılıyor.
Yani sigortalının çalışırken aldığı brüt maaş daha doğrusu SGK'ya bildirilen prime esas kazancı burada önem kazanıyor.
-Asgari ücretten gösterilip maaşın kalan kısmını elden alanlar için emekli maaşı da düşük oluyor. Çünkü gerçek maaşları gizlendiği için hesaplama asgari ücret üzerinden yapılıyor. Bu yüzden emekli maaşını artırmak için çalışırken primlerin yüksekten yatırılması önem kazanıyor. Yine kendi primlerini yatıranlar için de bu primleri imkan nispetinde yüksekten yatırmak ileride emekli maaşını artırıcı etki yapıyor.
EKSİK PRİME BORÇLANMA HAKKI
SALI günü bu köşede yazdığımız EYT'liler için eksik prim tamamlama formülleri Türkiye'nin gündemi oldu.
Birçok medya kuruluşu bu yazımızı haberleştirirken TV'lerde de duyuruldu. Burada eksik primler için askerlik doğum borçlanması, Bağkur için ihya ve isteğe bağlı sigorta ile geçmiş kayıt dışı çalışmalar için hizmet tespit davası önermiştik.
Ayrıca kısmi emeklilik yani 3600 gün ile emeklilik tavsiyemiz de olmuştu. Bu listeye bir de yurtdışı borçlanmayı ekleyebiliriz. EYT'den faydalanmak isteyen gurbetçiler eğer primleri eksik ise yurtdışında çalıştıkları ve kadınlar için 18 yaşından sonra bulundukları süreleri borçlanabilirler.
BORÇLANMA TALEPLERİ
Yukarıda sıraladığımız 7 borçlanma ve prim kazanma imkanı şu anda mevzuatımızda bulunan haklar. Ancak bunların dışında da bazı talepler bize ulaşıyor.
Bunları da duyuralım.
● İlk sigortalarını staj veya çıraklıkla başlatan sigortalılar bu süreleri borçlanmak ve işe giriş tarihi olarak tescil ettirmek istiyorlar.
● Geçmişte vergi mükellefi olmuş ancak Bağ-Kur kaydını ihmal etmiş olanlar ise geçmişe dönük borçlanma imkanı istiyor.
● Sigortadan önce doğum yapmış anneler ise bu çocukların da borçlanma yoluyla emeklilik hesabında kullanılmasını talep ediyor.