Milyonlarca vatandaşın merakla beklediği Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi ile ilgili çalışmalar devam ederken bir müjde de staj sigortası ile çalışma hayatına başlayan sigortalılara geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin staj sigortası ile ilgili çalışma yaptıklarını belirterek, "Stajda sağlık sigortası yapılıyor ama emeklilik sigortası yapılmıyor. Çok eski bir düzenleme. Bu konunun yeniden ele alınması gerekiyor.
Ben bu konuda bir çalışma yaptırıyorum.
Bunun sonuçları ne olur? Bu EYT kapsamında da bunu değerlendirmek gerekir" ifadelerini kullandı.
Mevcut düzenlemeye göre staj ya da çıraklık sigortasında sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı sağlık primleri yatırılıyor.
Bu primler kısa vadeli sigorta kollarından sayıldığı için emeklilik hesabında kullanılamıyor.
Bu durumda staj sigortasının yapıldığı tarih de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmediği için emeklilik hesaplaması bu tarihe göre değil uzun vadeli sigorta kollarından primlerin yatırıldığı günden başlatılıyor.
8 Eylül 1999 öncesinde staj ya da çıraklık ile ilk sigortası yapılan birçok vatandaş daha sonra çalışma hayatına 1999 sonrası başladığı için EYT kapsamına da giremiyor.
YASADA ÖRNEKLER VAR
Bu köşede daha önce staj ya da çıraklık sigortası yapılmış vatandaşları bu süreleri borçlanmak istediklerini ve başlangıç sayılması ile ilgili talepleri olduğunu yazmıştık. Ayrıca 5510 Sayılı Yasa'nın 41. Madde'sinde staj ve çıraklık için borçlanma imkanına emsal teşkil eden bir maddenin bulunduğunu da belirtmiştik. İlgili maddeye göre avukatlar stajda geçen sürelerini borçlanarak emeklilik hesaplarında saydırabiliyor.
Aynı şekilde sigortadan önce doğum yapan anneler borçlanma yapamazken, staj yapan annelere bu hak veriliyor.
Böylece staj doğum borçlanması işlemlerinde sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor.
Bu iki örnek aslında staj ve çıraklık sigortalıların hem borçlanmaya imkan verdiğini hem de başlangıç sayılabileceğini gösteriyor.
Şimdi yüzbinlerce staj ve çıraklık sigortası sahibi vatandaş yapılacak yeni çalışmanın sonuçlanmasını bekliyor. Peki burada çalışma nasıl olacak ve ne getirecek. İşte sorularınıza cevaplar....
● Yeni düzenlemeden kimler yararlanacak?
Yapılan çalışma iş hayatına staj ya da çıraklık ile başlayan vatandaşları kapsıyor. Staj ya da çıraklık sırasında kendilerine sigorta yapılan ve primleri ödenen bu vatandaşlar çalışma kapsamına giriyor. Bu süreçte staj ya da çıraklık sigortası yapıldığında bir sigorta kartı ve numarası da veriliyor.
Bu numara tüm çalışma hayatı boyunca geçerli oluyor.
● Borçlanma hakkı nasıl olacak ve ne şekilde ödenecek?
Staj sürelerinden yapılan primler sağlık primleri. Dolayısıyla kazancın yüzde 32'si değil yüzde 12'si prim olarak ödeniyor. Borçlanma hakkı verildiğinde hak sahipleri staj ya da çıraklıkta geçen sürelerdeki primlerinin kalan yüzde 20'lik kısmını bugünkü asgari ücret üzerinden ödeyerek uzun vadeli sigorta kollarından saydırmış olacak. Böylece o süreler emeklilikte kullanılacak.
Bu süreler borçlanıldığında ilk sigorta olunan tarih de başlangıç sayılmış olacak. Bu da erken emeklilik imkanı ya da EYT imkanı sağlayacak.
● Kimler EYT'li olabilecek?
Staj ve çıraklık çalışması sonunda bazı sigortalılar EYT kapsamına girecek. Stajını 8 Eylül 1999 öncesinde yapmış olan sigortalılar işe giriş başlangıç sayıldığında otomatik olarak EYT kapsamına girecek. Prim ve yıl şartını da tamamladıklarında EYT'den yararlanmış olacaklar.
● Başlangıç sayılması ne kazandıracak?
Staja başlama tarihinin başlangıç sayılması halinde birçok sigortalı için erken emeklilik gündeme gelecek. EYT düşünülmediğinde bile yaş şartı 2-3 sene geri çekilebilecek.
● 18 yaş öncesi sorun olur mu?
Şu anki mevzuata göre 18 yaşından önceki primler ve işe giriş tarihi fiili çalışma olduğu sürece geçerli sayılıyor. Ancak kadınlar için 20, erkekler için 25 olan yıl şartı 18 yaşından sonra başlıyor.
Bu yüzden staj ve çıraklık tarihleri genel olarak 18 yaşından önceki dönemlere rastlıyor. Staj ve çıraklık sigortası kabul edildiğinde bu sigortalıların yıl şartları 18 yaşını doldurdukları tarihten itibaren hesaplanacak.
● Bunun için hangi işlem yapılacak?
Yasal düzenleme yapıldığında işe giriş tarihleri otomatik olarak başlangıç olarak geçerli olacak.
Ancak bunun için sürelerin de uzun vadeli sigorta kollarından olması gerekiyor. Bu yüzden staj ve çıraklık sigortası olanlar SGK'ya başvurarak borçlanma talebinde bulunacaklar. Ardından ödenecek miktar ortaya çıkacak ve para yatırıldıktan sonra primler sisteme işlenecek ve emeklilik hesapları yeniden yapılacak.
● Borçlanma emekli maaşını etkiler mi?
Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlara bakıldığı için sadece staj süresinin borçlanılması emekli maaşında olumlu ya da olumsuz bir etkisi olmayacaktır.
Ancak emekliliği öne çekeceğinden, birçok vatandaş daha uzun süre emekli maaşı alarak kazançlı çıkacaktır.