Özellikle enflasyonun yüksek olduğu dönemlerde çalışanlar her yıl ücretlerinin artırılmasını bekliyor. Peki işveren ücret artırmak zorunda mı? İşte cevabı:
■ Orta ölçekli bir KOBİ'de çalışıyoruz.
İşverenimiz her yıl maaş artışı yapıyor. Bu sene artış yapmayacağı söyleniyor. Eğer maaşlarımızı artırmaz ise tazminatımızı alıp ayrılma hakkımız doğar mı? (ismi saklı)
Bilindiği gibi Türkiye'de asgari ücret uygulaması bulunuyor. Asgari ücret her yıl Aralık ayında toplanan Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından belirleniyor ve uygulanıyor.
Bu komisyonda işçi, işveren ve hükümet temsilcileri bulunuyor. Komisyonun belirlediği rakamdan daha az ücret verilemiyor bunun üzerinde ücret verilebiliyor.
Son dönemde asgari ücret Temmuz ayında da yeniden belirlenmeye başlandı. Böylece işçilerin ücreti de asgari ücret kadar artıyor.
Dolayısıyla işveren asgari ücretten daha az maaş veremeyeceği için her yıl değişen asgari ücreti uygulamak zorunda.
Bunun dışında çalışanların ücretlerinin hangi dönemlerde veya oranlarda artırılacağına ilişkin herhangi bir sınır ya da düzenleme bulunmuyor. Ücret uygulamaları konusundaki yasal düzenleme asgari ücretin altında ücretle işçi çalıştırılamayacağı ile sınırlıdır. Bunun ötesinde ücret uygulamalarına ilişkin esaslar, iş sözleşmelerinde belirleniyor. Bu yüzden işçilerin işe başlarken yaptıkları sözleşmeler büyük önem kazanıyor. Bu sözleşmelerde eğer işverenin her yıl ya da 6 ayda bir zam yapacağı yazıyorsa maaşlar belirlenen şartlarda artırılır. Yazmıyorsa işverenin maaş artırmak gibi bir zorunluluğu bulunmuyor. Asgari ücretin üzerinde verdiği sürece maaşa itiraz edilemiyor.
İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmayacaktır. Ancak sözleşmede zam yapılmasına dair madde varsa ve zam yapılmamışsa bu kez işçinin haklı fesih ile tazminatı alıp ayrılma hakkı doğuyor. Sözleşmeye uymamak haklı feshi gerektiriyor.
Bu arada bazı işçilere zam yapılıp bazılarına yapılmaması durumunda da diğer işçilerin ayrımcılık tazminatı isteme hakkı doğuyor.
GİYDİRİLMİŞ ÜCRETE DİKKAT
■ Kıdem tazminatı hesaplanırken hangi ücret dikkate alınıyor? Semih SAKA
1475 sayılı yasanın halen geçerli olan 14. Maddesine göre herhangi bir iş sözleşmesinin kıdem tazminatını gerektiren bir nedenle feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Bir yıldan artan sürelerde oranlanarak hesaplamaya dahil edilecektir. Kıdem tazminatı hesaplamaları sırasında işçiye ödenen ücretin yanı sıra, kendisine düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşulu, ikramiye ödemeleri v.b.) brüt tutarları dikkate alınmaktadır. Kıdem tazminatı ödenirken brüt ücretler dikkate alınır. Her tam çalışma yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde geçerli olan kıdem tazminatı tavanı ile sınırlandırılmıştır.
Bu tavan her 6 ayda bir memur maaş katsayısı oranında artırılmaktadır.
10 GÜNDEN AZ ÇALIŞANLAR
■ Haftada bir gün devamlı olarak ev temizliğine gidiyorum. Ev işlerinde çalışan kişilerin de ihbar ve kıdem tazminatı hakları var mıdır? Tülay ARSLAN
Ev hizmetlerinde çalıştırılanların Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) prim ödenerek, sigortalanması zorunlu. Sigortalılık koşulları da bir ay içinde 10 günden az ya da 10 günden fazla çalışma süresine göre farklılık gösteriyor. Eğer, ev işinde çalışan, bir ay içinde 10 günden az çalışıyorsa; iş kazası ve meslek hastalığına karşı çalıştıran kişi tarafından sigortalanıyor ve prim de buna göre ödeniyor. Ev hizmetinde ayda 10 günden az sigortalı çalıştıranlar işveren sayılmıyor, sadece sigortalılar adına iş kazası ve meslek hastalığı primi ödüyor. Sigortalı çalışan isterse bunun üzerine kendi de prim ödeyerek emeklilik ve genel sağlık sigortası yaptırabilir. Böylece eksik günlerini tamamlayabilir.
Ev işlerinde çalışanlar eğer 10 günden fazla çalışıyorlarsa kendilerine uzun vadeli sigorta kollarından sigorta yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla 10 günden fazla işçi çalıştıran birisi iş veren konumuna girer ve prim yatırmak zorunda. Burada işten çıkartmalarda kıdem ve ihbar tazminatı gibi haklar da devreye girer. Ancak 10 günden az çalışanlar için bu söz konusu değil.