Her mekanın bir hikayesi vardır; her sokağın, her evin, her duvarın... Binlerce yıldır yerleşim yeri olan İzmir, böyle pek çok hikayeyi hala hissetmemizi ya da hayal etmemizi; içinde barındırdığı eski evleriyle sağlıyor. Her gün önünden geçip giderken "Vay ne büyük, ne güzel bir evmiş. Acaba kimler yaşamıştır bu evlerde" diye içimizden geçirdiğimiz o ihtişamlı Bornova Levanten evlerinden birkaçını araştırdım sizin için. Bu hikayelerin başına da Peterson Köşkü'nü yerleştirdim.
PETERSON
Mustafa Kemal Caddesi üzerindeki bu dev köşk, hala ayakta. Şu sıralar restorasyon çalışmaları devam eden köşk, 1860 yılında John Ortwick Peterson tarafından yaptırılmış ve 1960'lı yıllara kadar Peterson ailesi tarafından kullanılmış. 38 odadan oluşan köşkte kullanılan tüm malzemeler başta İngiltere ve Hollanda olmak üzere yurt dışından getirtilmiş. 54 dönümlük araziye sahip köşkün bahçesinde yarış atları için kurulan bir hara bile varmış. 1963 yılında Peterson ailesinin son üyeleri evi NATO mensuplarına kiralayıp İngiltere'ye göç etmiş.
Daha sonra başka kişilere kiralansa da köşk bir daha asla o ihtişamlı güzel günlerine dönememiş. 1979 yılında çıkan ilk yangın köşke büyük zararlar vermiş. Evsizlerin mekanı haline gelen ve içerisindeki tüm eşyalar çalınan köşk, 1986'da tinercilerin çıkardığı ikinci yangınla iyice kullanılamaz hale gelmiş. Düşünsenize, o kadar paralar ve emek harcayıp hayat verdiğiniz eviniz, git gide yok oluyor. Ne acı..
İzmir'in 150 yılına tanıklık eden bu devasa yapı, şimdilerde kültür merkezi olmak için gün sayıyor.
EDWARD WHITTALL
Sıra geldi Bornova'nın en özel köşküne;
Edward Whittall Köşkü. Asılnda bu köşkü pek çok Yeşilçam filminden hatırlarsınız. Tabii İzmirliler orayı Murat Köşkü olarak anar. Bornova Gençlik Caddesi'ndeki bu köşk, çok sayıda Avrupalı gezgin, sanatçı ve politikacıyı ağırlamış. Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi Karargahı olarak kullanılan bu köşk, Türkiye Genelkurmay Başkanlığı binası olarak da kullanılmış. Köşkün ilk sahibi Edward Whittall ünlü bir botanikçi olduğu için köşkün geniş bahçesi birçok bitkiye ev sahipliği yapmış. Hatta bahçede Whittall'ın adıyla anılan 4 lale türü bulunurmuş. Bu köşk Peterson kadar talihsiz bir köşk değil. Bakımı düzenli olarak yapılan köşk, günümüzde hala kullanılıyor. Kafeterya olarak hizmet veren bina, çeşitli organizasyonlara da ev sahipliği yapıyor.
LA FONTAINE
(Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanlığı eski Binası) Murat Köşkü'nün hemen yanında bulunan bir başka köşk de La Fontaine Köşkü. St. Mary Magdalene Kilisesi'nin karşısında yer alır demek de doğru olur.
Binanın bilinen ilk sahibi 1881 doğumlu James La Fontaine. James La Fontaine ise Blanche Magdalene Whittall'un oğlu. Kuyulu Ev adıyla da bilinen, günümüzde EÜ Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi ile EÜ İzmir Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin bulunduğu binanın da sahibi olan James La Fontaine'nin ölümüyle her iki bina eşi Clara Lillian La Fontaine (Keyzer) ve çocukları Rhoda, Rodney Audrey'e geçmiş. Köşk, 1941 yılında Clara La Fontaine'in yeğeni Ruby Gladys Whittall (De Zandonati) tarafından aileden satın alınmış. Köşk, Ege Üniversitesi'nin bina ihtiyacından dolayı 1963 yılında Ruby Gladys Whittall'dan satın alınmış. 1975 yılına kadar EÜ Yapı ve Fen İşleri Daire Başkanlığı olarak kullanılan bu Levanten evi, takip eden yıllarda geçici olarak sırasıyla Körler Okulu'na, Jandarma Tabur ve Topçu Tugayı komutanlıklarına ve Toplum Sağlığı Enstitüsü'ne tahsis edilmiş. 1996 yılında tekrar Ege Üniversitesi'nin kullanımına alınan binada, 1996-2001 yılları arasında EÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü ile EÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Başkanlığı, 2001-2009 yılları arasında EÜ Eğitim Fakültesi Dekanlığı hizmet vermiş.
GIRAUD
Giraud Köşkü'ne gelirsek Giraud Evleri diye de anılan bu köşk iki evden oluşur. Günümüzde hala ev olarak kullanılan bu yapı Marcopoli adında bir Yunan tarafından 1860 yılında inşa edilmiş. İki evden biri orijinal halini hala korur. William Giraud ve karısı Gwen'in (Peterson ailesi üyelerinden) yaşadığı ikinci ev ise 90 yıl önce yeniden yapılmış.