Elimizdeki cep telefonlarının birer bilgisayar haline geldiği çağımızda, dijital devrim yapay zeka devrine girmişken, bu sorunun yanıtının geçmişe dair bir başlık olduğu düşünülebilirse de, bu önemli icatları kimin yaptığı ile ilgili pek azımız fikir sahibi olduğundan, konuyu ele almanın önemli olduğunu düşündüm. Bilgisayar, matematiksel bir konfigürasyondur ve ünlü İngiliz şair Lord Byron'un 1815 yılında doğan kızı Augusta Ada Byron, matematiğin evreni açıklamak için şiir gibi güzel bir dil olduğunu ilk fark edenlerdendi! Annesine yazdığı bir mektupta bu durumu şu şekilde ifade etmişti: "Matematik çalışırken hayal gücüm öylesine arttı ki, böyle giderse, şair olmama ramak kalacak!". Charles Babbage ile matematik hesaplamalarında kullanacakları ve ilk taslakları Pascal ve Leibniz tarafından yapılan makinelerin taslakları üzerine çalışırlarken, kaleme aldığı notlarda, bilgisayarın doğuşunu müjdeleyen dört kavrama değindi: Tekrar tekrar programlanan sınırsız görev yapabilecek genel amaçlı makineler, bu makinelerin sadece matematik ve sayılarla sınırlandırılmayacak şekilde işlem yapma potansiyellerinin olması, bunun gerçekleşmesi için program ve algoritmaların tanımı ve son olarak da makinelerin düşünüp düşünemeyebileceği ile ilgili metafizik düşünceleri yani yapay zekayı...
DİJİTAL SAYILAR
Babbage ve Herman Hollerith'in dijital sayı makinelerine Lord Kelvin ve kardeşi James Thomson, diferansiyel denklemlerin çözümünde kullanılan analog makineleri gerçekleştirerek yanıt verdiler ama kullandıkları integratörlerle ilgili sorunların çözümü için MIT'de profesör olan Vannevar Bush'un katkısını beklemeleri gerekecekti. Bush, ilk analog elektromekanik bilgisayarı yaptı ve ismini de Diferansiyel Analiz Makinesi koydu. Sonrasında, yani 1930'larda İngiliz mühendis Tommy Flowers'ın, elektronik devrelerde açma kapama anahtarlarında vakum tüplerini ilk kez kullanması ile DİGİ- TAL, İKİLİK SİSTEMDE, ELEKTRONİK ve ÇOK AMAÇLI makineler çağına girilmiş oldu. Atom altı seviyelerdeki belirsizlik ve kararsızlık, matematikten ilham alan makinelerin kuramsal gelişimine eşsiz katkılar sağladı ve Turing'in Mantıksal Hesaplama Makinesi,' hesaplanabilir her diziyi hesaplamada kullanılacak tek bir makinenin icadı ile, bu makinelerin bir başka makinenin talimatlarını okuması ve istenilen şeyi yapabilmesinin teorik yapıtaşlarını döşendi. Esasında olan Babbage ve Ada'nın, yüzyıl öncesi hayal ettikleri, çok amaçlı evrensel makine hayallerinin gerçeğe dönüşmesi idi. MIT'de Cloude Shannon ve Bell Labs'da George Stibitz'in röle ve anahtarlama devrelerinde yaptıkları geliştirmeler ile röle devrelerini iki tabanlı matematiğe uyarlamaları, eş zamanlı olarak Harvard'dan Howard Aiken'in 'tam otomatik' modern bilgisayarların atasını tedavüle sürüyordu. O sıralarda Almanya'da Konrad Zuse ve arkadaşı Helmuth Schreyer, mekanik anahtarlar yerine elektronik vakum tüpleri kullandıkları ilk prototipler üzerinde yaptıkları çalışmalarında bir hayli yol almışlardı. Artık dijital devreler, teorik ve tasarımın ana sıçratıcıları haline gelmişti. O sıralarda tüm bunlardan bağımsız olarak John Vincent Atanasoff, Iowa'daki evinde, vakum tüpleri kullandığı ilk elektronik dijital bilgisayarı tasarlamış ve ilk modelini yapmak için çalışıyordu. Finansman için başvuru dosyasında, geliştirdiği makine için şunları belirtiyordu:
REALİZE EDİLDİ
Bu, büyük doğrusal cebir denklem sistemlerini çözmek üzere tasarlanmış bir hesaplama makinesidir ancak bu iş dışında, eğri uydu durum, titreşim problemleri, elektronik devre analizleri ve elastik yapılar ile ilişkili problemlerin çözümü için de kullanılacaktır." Ancak Atanasoff askerlik hizmeti için çağrılınca, çalışmaları kadük kaldı. Bu noktada, sahneye John Mauchly'nin çıktığını görürüz. Dartmouth College'de bir konferansta, George Stibitz'in Karmaşık Sayı Hesaplayıcısı sunumunu izlediğinde, vakum tüplü bir bilgisayar yapmak için kollarını sıvadı. Yapacağı elektrikli hesaplama makinesinde vakum tüpü röleleri kullanarak işlemleri 1/200 saniyede yapılabileceğini öngördü. J. Presper Eckert ile çalışarak, bir füzenin yörünge hesabının 100 saniyeden daha kısada yapılabileceği konusunda Amerikan ordusunu ikna ettiler ve oradan aldıkları kaynak ile Elektronik Diff. Makinesi adını verdikleri ve daha sonra ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computure) diye anılan, öncekilerden 100 kat daha hızlı hesaplama yapan cihazlarını realize ettiler. Sonraki yıllarda, ikinci dünya savaşı başladı ve tüm bu insanlar, Alan Turing'in BetchleyPark'da yaptıkları gibi, karşı casusluk faaliyetleri kapsamında şifre kırıcılığı dair birçok konuda kendi ülkelerinin ordularında çalışmak zorunda kaldılar. Görüldüğü gibi, buraya kadar anlatılan bilim insanları, bilgisayarın daha çok donanımına dair kısmı için ele alındı... Programlama, mikrochipler, yazılım, internet ve yapay zeka için süreç içinde sayısız mucit, ekip halinde çalışarak işbirliği yaptılar. Her buluşun bir yenilik olarak ortaya çıktığı dönemler, fikir, ihtiyaç ve gelişmelerin olgun tohumlar gibi verimli topraklarda serpileceği birçok dinamiğin optimum bir şekilde bir araya gelmesini gerektirir. Tüm bu insanlar ve adları anılmamış yüzlercesi, yaptıkları tarihi katkılar ile insanlığa önce bilgisayar devrimini, şimdilerde de yapay zeka çağını yaşatıyorlar.
