Gelişmiş ülkelerin para politikalarını iyice genişletmeleri ve buna bağlı olarak faizleri oldukça düşük seviyelerde tutmaları, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde kredilere dayalı tüketimlerin artmasına neden oluyor. Aynı zamanda, gelişmekte olan ülkelerin hızlı büyümeleri sonucunda temel girdilerden petrol fiyatlarına ve sonuçta enflasyona yukarı yönlü baskı yapıyor. Son günlerde Mısır'da yaşanan gerginlik de eklenince emtia ve petrol fiyatları üzerindeki basınç arttı.
REKOR AÇIK!
Merkez Bankaları Birliği "Bank for International Settlements" (BIS) 2010 yılı son çeyrek ve bu yıl itibariyle gözlenen iktisadi konjonktürü 1960'ların sonları, 1970'lerin başlarına benzetiyor. Öncelikle reel faiz oranları sıfır ya da negatif düzeylerde gerçekleşiyor. Yani gevşek para politikaları uygulanıyor. Bunun sonucu likidite oranı yükseldiği için piyasalarda nakit fazlası bulunuyor. Diğer bir benzerlik ise tüketici ve petrol fiyatlarındaki yükseliş. Ancak, işgücü fiyatlarındaki katılığın günümüzde kalmaması, diğer bir deyişle teknolojideki yenilikler, sermaye ve işgücünün mobil hale gelmesi işçi ücretlerinin enflasyon üzerinde yapacağı baskıyı hafifletiyor. Ayrıca, Hindistan ile Çin'in ucuz ve önemli bir üretici olarak dünya piyasalarına entegre olması, merkez bankalarının fiyat kontrol güçlerini artırıyor.
TASARRUF GERİLİYOR
Global ekonomiyi biraz kırılgan günler beklerken Türkiye ekonomisi ise cari işlemler açığı sorunu ile diğer gelişmekte olan ülkelerden ayrışıyor. Dış ticaret açığındaki hızlı yükseliş beraberinde cari açıkları da yukarı itiyor. TÜİK'in açıkladığı verilere göre 2010 yılı dış ticaret açığı 71 milyar dolara ulaştı. Cari açık da 40 milyar sınırını aştı. Böylece, dışa bağımlılık arttıkça dış ticaret ve cari işlemler açığının kontrolu zayıflıyor.
Cari açığın yanı sıra, tasarruf oranları açısından da gelişmekte olan ülkelerle ayrışıyoruz. Gelişmekte olan ülkeler tasarruf oranlarını yükseltirken, Türkiye'de gelirden yapılan tüketim sonrası kalan miktar yani tasarruflar sürekli geriliyor. İki temel nedenin altını çizebiliriz. Birincisi, Türkiye'de gerçek işsizlik oranı çok yüksek. İkincisi ise gelir seviyesi çok düşük. Çalışanların yüzde 45'i kayıt dışında, sosyal güvenlikten mahrum çalışmak zorunda kalıyor. Bu ise ücretlilerin çoğunluğunun insani yaşam koşullarıyla yakından uzaktan ilgisi olmayan gelir elde etmeleri anlamına geliyor.
Türkiye ve diğer bazı ülkelerdeki son tasarruf oranı verilerine bir göz atalım... 2010'da ülkelerin tasarruf düzeylerinin gayrisafi yurtiçi hasılalarına oranı yüzde 8.9 ile yüzde 53.7 arasında değişiyor. Tasarrufu en düşük ülke, yüzde 8.9 ile İrlanda. Düşük tasarruf sıralamasında İrlanda'yı, yüzde 9.2 ile ABD ve Yunanistan izliyor. Yurtiçi tasarrufun GSYH'ye oranının yüzde 12.6 olduğu Türkiye, aynı orana sahip İngiltere ile birlikte bu ülkelerin arkasında yer alıyor. Veriler, Türkiye'de 2007yüzde 15.5 olan tasarruf oranının 2008'de yüzde 16.8yükseldiğini, ancak bu oranın 2009yüzde 13.12010'da ise yüzde 12.6gerilediğini net bir şekilde ortaya koyuyor. Tasarrufları yüksek ülkeler liginin başında yüzde 53.7 gibi çok yüksek oranla Çin geliyor.
Merkez Bankası yabancı sermaye bağımlılık ölçüsünü yükselten cari açık ve tasarruf oranı açığı sorunlarından sadece cari açık sorununa yönelebiliyor. Politika faiz oranını aşağı çekerek sıcak para girişini, bunun sonucunda TL'nin değerlenmesini ve ithalatının uyarılmasını engellemeye çalışıyor. İki ayda yaptığı 75 baz puan indirimin açık üzerinde fazla etkisi görülmedi. Başkan Durmuş Yılmaz da konuşmasında bu gerçeğin altını çizmişti. Faiz dışı araçlara da başvuruyor cari açığı aşağı çekmek için. Ancak, tasarrufların yükseltilmesine yönelik kısa vadede yapabileceği fazla bir şey yok Merkez Bankası'nın...