Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gecikmeli olarak yayımladığı işgücü istatistiklerinin Kasım ayına ait rakamlarını yayımladı bu hafta başında. Kasım ayı itibarıyla 2010 yılı işsizlik rakamı yüzde 11'e gerilemiş. Bir önceki aya göre fazla bir değişim olmamış aslında. Rakamlara ilk baktığımızda aklımıza, "Bu büyümenin yarattığı işgücü sadece bu kadar mı? Aslında sağlıklı bir büyüme söz konusu olsa şimdi işsizlik oranı tek hanelerde olmaz mıydı?" soruları geliyor.
Detaylara inmeden önce bir kelime ile soruların yanıtlarını verelim; tabii ki evet. Bir ekonominin, büyürken belli bir paralellikte işgücü de yaratması gerekir. Biz öyle büyüyoruz ki hem işsizlik rakamı yeterli düzeyde inmiyor hem de cari açık tavan yapıyor. Demek ki ortada bir sorun var, rakamsal olarak büyüyoruz ama sağlıklı büyüyemiyoruz.
Nedenlerine değinmeden son işgücü verilerinin detaylarına bakalım...
GERÇEK SIKINTI
Tarım kesimini çıkardığımızda işsizliğin yüzde 13.6 gibi oldukça yüksek bir seviyede olduğunu görüyoruz. Bu arada kırsal kesimdeki işsizlik oranı sadece 6.5 düzeyinde. Kırsal kesimdeki gençlerin yüzde 14.7'si işsizken, kentsel kesimdeki gençlerin yüzde 23.6'sının ne yazık ki işi yok.
Mevsimsel etkiler arındırıldıktan sonra ortaya çıkan işsizlik oranı yüzde 11.2. Zaten geçen yılın Mayıs ayından bu yana mevsimsellik etkisi arındırılmış işsizlik yüzde 11'lerde yatay seyir izliyor.
İşsizlik konusuna değindiğimde hep altını çizmeye çalıştığım kayıtdışı istihdam Kasım ayında da yüksek seviyelerini korumuş. Sosyal güvenlikten mahrum çalışanların oranı toplam istihdam içinde yüzde 42.8'e ulaşıyor.
GELİŞEN ÜLKELER
Diğer gelişmekte olan ülkelere baktığımızda Türkiye'deki tablodan farklı bir resim görüyoruz. Örneğin, Latin Amerika ülkeleri yüzde 6'lar civarında büyümüşler, buna karşın işsizlik rakamları yüzde 7'lerde. Buna karşın Arjantin, Şili ve Venezüella cari fazla vermişler, Brezilya ve Meksika'da ise cari açık sadece yüzde 1'lerde. Asya Pasifik ülkelerinde durum daha iyi görünüyor. Hong Kong'da, Singapur'da ve Tayland'da işsizlik sırasıyla yüzde 4, yüzde 2.2 ve yüzde 0.9'da.
Onlarında cari açık gibi bir sorunları yok.
Nedenine gelince... Birçok gelişmekte olan ülke, 2000 sonrası gelişmiş ülkelerin düşük faiz, yüksek likidite politikalarının estirdiği rüzgarı arkalarına aldılar ve 1990 ve 2000 yılları arasında geçerli olan ekonomik koşullarında yapısal dönüşümü gerçekleştirdiler.
Oysa Türkiye, rakamları önemsedi, bu yapısal dönüşümü gerçekleştiremedi.
Dış kaynak ve iç talep yan yana geliyor ve yüksek büyüme rakamları çıkıyor ortaya. Bedeli, yüksek cari açıklar ve yeterli istihdam yaratılamaması...
MERKEZ BANKASI
Salı günkü yazımda Merkez Bankası'nın faiz kararı vereceğininin altını çizmiştim. Merkez Bankası faizleri değiştirmeme kararı verdi. Yani, kendi senaryosunda öngördüğü faiz indirim sürecini Şubat ayında pas geçmiş oldu. Bence, kararının ardında yatan iki temel faktör var.
Birincisi, bu sefer piyasalarla restleşmek istemedi. Çünkü, 20 Ocak tarihindeki faiz kararını kendi aksiyon planına göre vermişti. Ama piyasalar, "Nereden edindilerse, bizim beklentimiz faizlerin değiştirilmemesi yönündeydi" dediler ve "Merkez bizi ters köşeye yatırdı" yorumu yaptılar.
Tabii, piyasaların tepkisi hiçbir zaman yabana atılamaz. Tahvil ve hisse senetleri pozisyonlarından çıktıkları için faiz oranları yükseldi, yüzde 7'lerden yeniden yüzde 8.5'lere geldi. Hisse senetleri de değer kaybetti, İMKB 100 62 bin sınırına doğru indi. Kurlarda malum, yabancıların benzer tepkisi ile yukarı çıktı.
Bunlar Merkez Bankası'na bir mesajdı aslında.
Zaten Merkez Bankası adına Bakan Babacan "Mesajı aldık, gereğini yapacağız" dedi.
Özetle, Merkez Bankası gereğini yaptı, piyasaların beklentisine göre (Yukarıda dediğim gibi nereden çıkıyorsa bu beklenti?) faiz oranlarını değiştirmedi ve aynı seviyelerini korudu.
Artık piyasaların bu karara memnuniyetlerini göstermeleri gerekiyor.