Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerini yayımladı. Durum pek iç açıcı görünmüyor. Kronikleşen cari açık Kasım ayında 5.188 milyar dolara yükselmiş. Ocak ayından Kasım dahil 11 aylık toplamda ise 70.241 milyar dolara çıkıyor. Bu gidişle, Aralık ayı ile 75 milyar doları aşacak gibi görünüyor. Cari açığın temel nedeni ithalatın ihracattan fazla olması. 82 milyar dolar büyüklüğündeki dış ticaret açığı bu seviyede bir cari açığı ortaya çıkarıyor. Aradaki fark ise hizmet ticaretindeki fazla ile kapatılıyor.
Cari açık döviz açığı anlamına geldiğinden, kritik sorumuz şu: 70 milyar doların üzerindeki cari açık kurlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturur mu?
Sağlıklı yanıt verebilmemiz için Merkez Bankası'nın açıkladığı Kasım ayı ödemeler dengesi rakamlarına biraz daha göz atalım...
Cari işlemler dengesi sermaye hareketleri ile dengeleniyor. Eğer cari açık kadar yabancı sermaye girişi oluyorsa, yani cari açık finanse edilebiliyorsa kurlar üzerinde etkili bir baskı oluşturmuyor. Cari açığın altında yabancı sermaye girişi olursa, devreye Merkez Bankası giriyor ve aradaki fark kadar piyasaya döviz veriyor rezervinden. Son aylarda, küresel belirsizliğin artmasıyla beraber azalan yabancı sermaye akımları yüzünden Merkez Bankası sürekli rezervine yükleniyor ve piyasanın ihtiyacı dövizi aktarıyor. 11 aylık dönemde rezervdeki düşüş miktarı 6.3 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiş.
HATANIN BÖYLESİ
Ödemeler dengesinde "dengeleyici" görevi gören "net hata ve noksan" kalemi var. Örnekle açıklamaya çalışayım bu kalemi. Varsayalım ki, cari açık 5 milyar dolar ve gelen yabancı sermaye miktarı 7 milyar dolar olsun. Bu durumda Merkez Bankası gelen sermaye fazlalığını, yani 2 milyar doları piyasadan alması gerekir ve rezervi o ayda 2 milyar dolar artar. Ama, bir bakıyorsunuz, Merkez Bankası piyasadan 6 milyar dolar çekmiş. Bu durumda 4 milyar dolar kaynağı belli olmayan dolar girişi oluyor ve 4 milyar dolar gerçek kalemlerde yer bulamadığı için "net hata ve noksan kalemine" yazılıyor. Kasım ayı verilerine göre 11 aylık kaynağı belli olmayan döviz 12.9 milyar dolara ulaşmış. 2008 krizinden bu yana nedendir bilinmez "net hata ve noksan kalemi" tarihi rekorlara imza atıyor. Acaba, yüksek miktarlarda tam olarak kaynağı belli olmayan döviz girişi olmasaydı, krizi bu kadar kolay atlatabilir miydik diye düşünmeden edemiyorum. Çünkü, 2008'in son çeyreğinde yüzde 14'ün üzerinde küçülme ile dünyada en çok küçülen ülkeler içinde ilk sıraları almıştık. Üstelik bu küçülme İkinci Dünya Savaşı dönemindeki yüzde 15,3'lük küçülmeden sonraki en yüksek küçülme idi. Neyse
BASKI GÖRÜNMÜYOR
Sorumuza geçelim...
Kasım ayı ödemeler dengesi verileri sonrasında, tabii diğer faktörler sabitken, yüksek cari açığın kurlara yukarı yönlü baskı kuramayacağını söyleyebiliriz. Zira, yabancı sermaye girişleri ve Merkez Bankası'nın bir süredir uyguladığı kur politikaları basıncı biraz azaltıyor. Üstelik, 2012 yılında büyük olasılıkla Türkiye ekonomisi yüzde 3-4 aralığında bir büyüme hızına ulaşacak. Dolayısıyla, daha az ithalat yapılacağından dış ticaret açığı gerileyecek, sonuçta cari açığı aşağı çekecek. Zaten, düşük büyüme hızlarının olduğu yıllara baktığımızda cari açık serbest düşüş hızında aşağı geliyor. Bu yüzden hem finansmanında bir sorun olmuyor hem de kurları zorlamıyor.
Merkez Bankası geçen hafta gerek başkanın açıklamaları gerekse yüklü miktarlarda doğrudan müdahaleler ile kararlılığını ortaya koyunca doların tansiyonu düşmeye başladı. Şu sıralarda dolar kuru 1.85-1.86 bandında dalgalanıyor. Böylece medyada estirilen dolar 2 TL olacak mı rüzgarları sonrası strese giren ve dolara sıcak bakmaya başlayan yerli yatırımcılarda biraz sakinleşti.
Cari açık faktörünü elimine ettiğimizde, FED para politikalarında bir değişikliğe gitmez, faizleri yukarı çekmezse ki, çekmeyecek büyük olasılıkla, doların tansiyonu önümüzdeki günlerde fazla yükselmeyecek gibi görünüyor.